PICT0037 (18)

W świetle powyższych wynurzeń biskupów bawarskich nie może ulegać wątpliwości, że przedmiotem ich zażaleń są Morawianie, którzy na mocy „prawa zwycięzcy” zostali podporządkowani królestwu bawarskiemu. Z tego prawa podboju wynikały z kolei akcje kościoła bawarskiego. „Z tego powodu — wołają biskupi bawarscy — biskup passa wski, do diecezji którego należy lud tej ziemi, od samego początku nawrócenia go, kiedy okoliczności wymagały, zjeżdżał tam bez wszelkiej przeszkody, zwoływał niejednokrotnie synody ze swego i miejscowego duchowieństwa, i wszystko, co uczynić wypadało, mocą swej władzy wykonywał i nikt mu się nie sprzeciwiał ... I trwało tak długo, aż (Morawianie) porzuciwszy chrześcijaństwo, i poniewierając wszelkie prawo, wszczęli walkę i taki opór stawili, iż biskupowi i kaznodziejom zamknęli dostęp do nich, sami zaś robili co chcieli”.

Słowa powyższe stanowią aluzję do wydarzeń, jakie nastąpiły na Morawach po przybyciu tam Konstantyna i Metodego w roku 863, a zwłaszcza po ponownym powrocie tego drugiego na Morawy w roku 873. Wzmiankę o Metodym biskupi bawarscy uznali widocznie za niebezpieczną dla swoich racji i wygodniej im było w ogóle nie mówić o jego arcybiskupstwie w latach 870 - 885^10e. Za punkt wyjścia dla swej skargi woleli sytuację, jaka na Morawach nastąpiła po zakazie wykonywania obrządku słowiańskiego w roku 885 i wypędzeniu stamtąd następcy Metodego, Gorazda. I dlatego przywrócenie przez legatów papieskich arcybiskupstwa morawskiego potraktowali za niedopuszczalne naruszenie ustaw kanonicznych i spowodowanie „schizmy” w jednym kościele¹⁰⁷.

Na czym ona polegała? Biskupi udzielają na to pytanie stanowczej

^,M W podobnie aluzyjny sposób potraktował Salzburg misję Konstantyna i Metodego w swym znanym memoriale o prawach misyjnych do ziem nad-dunajakich koło r. 870; zob. M. Kos, Conversio Bogoariorum et Carantanorum, Ljubljana 1936; nowe wydanie H. Wolfram, Conversio Bogoariorum et Ca-ranianorurn. Dos Weissbuoh der Salzburger Kir che Ober die er/olgreiohe Mission in Karantanien und Pannonien, Wien-Koln-Graz 1979.

**» Wyraz „schizma” jest tu oczywiście użyty w archaicznym znaczeniu 'podział, niezgoda* itp.

i jasnej odpowiedzi — i tutaj znajdujemy się w samym środku trapiącego nas zagadnienia — brzmi ona tak:

„Zostało oto podzielone jedno biskupstwo na pięć. Przybyli bowiem, jak oświadczyli, w Waszym imieniu (tj. Jana IX) biskupi ustanowili w jednym i tymże samym biskupstwie arcybiskupa — o ile obok istniejącego arcybiskupa może istnieć drugi — i trzech sufraganów, bez wiedzy arcybiskupa i zgody biskupa, w którego diecezji się znajdowali”^1#*.

Na dowód sprzeczności tego postępowania zarówno z kanonami, jak i z aktualną praktyką Stolicy Apostolskiej arcybiskup Teotmar i jego sufragani powołali się na dwa argumenty: 1) przytoczyli postanowienia soborów powszechnych i dekrety papieży Leona i Celestyna, zalecające powoływanie nowych biskupstw i księży tylko za przyzwoleniem miejscowego biskupa, w którego diecezji takie powołania miały nastąpić i że ludowi nie wolno uznawać innych biskupów, jak tylko tych, których polecą im synody prowincjonalne i biskup, w którego diecezji lud ten mieszka, wreszcie iż żaden wzgląd nie zezwala na to, aby na biskupów promować takich, którzy nie zostali wyświęceni przez metropolitę i biskupów jego prowincji¹⁰⁹; a także, 2) wskazali na przykład, iż poprzednik Jana IX, Jan VIII, wprawdzie powołał na wyraźne życzenie księcia Świętopełka Wichinga na stanowisko biskupa, ale nie ordynował go w obrębie biskupstwa passawsldego, lecz posłał go do świeżo nawróconego ludu, który został podbity przez tegoż księcia¹¹⁰. Nie naruszył więc uprawnień biskupa passawskiego.

W zakończeniu swego protestu Teotmar i jego sufragani jeszcze raz

CDRB, 1.1, ed. G. Friedrich, nr 30, s. 30: „Est enim unusopiscopatus in quinquo divisus. Intrantes enim predioti in nomine vestro, ut ipsi diserunfc, episcopi, ordinaverunt in uno eodemąue episoopatu unum areliiepiscopum, si in alterius episoopatu archiepiscopua esse potest, et tres epiacopoe eius sufira-ganeoe, absque scientia archi episcopi et consensu episcopi, in cuius fuerint dioeceei”.

*•* CDRB, t. I nr 30, s. 30 - 31.

^no Tamże, nr 30, 8. 31: „Anteoeesor vester Zuentibaldo duce impetrante, Vvichingum consecravifc episcopum et nequaquam in illum antiquum Pazauien-sem episcopatum eum transmisit, sed in quandam neophitam gentem, quam ipae duz bello domuit”.

143