P2210358

56 Wstęp do historii filozofii

niemu na nowo swoją działalność. W ten sposób czyn ten formuje dalej to, co zostało uformowane przedtem, wzbogaca go o kolejne określenia, czyni go bardziej w sobie określonym, bardziej wykształconym i głębszym. Ruch ten jest, jako konkretny, szeregiem procesów rozwojowych, którego nie należy sobie wyobrażać jako linii prostej, ciągnącej się od jakiegoś punktu wyjścia w abstrakcyjną nieskończoność, lecz jako koło, jako powrót do siebie samego. Koło to ma za obwód wielką mnogość kół. Całość jest wielkim, zakrzywiającym się na powrót ku sobie ciągiem procesów rozwojowych.

c. Filozofia jako poznanie rozwoju tego, co konkretne

Po wyjaśnieniu w ten sposób natury tego, co konkretne w ogóle, dodam jeszcze teraz na temat jego znaczenia, że prawda, określona w taki sposób w sobie samej, ma tendencję do tego, by się rozwijać. Tylko to, co żywe, duchowe, porusza się w sobie, rozwija się. W ten sposób idea — sama w sobie konkretna i rozwijająca się — jest organicznym systemem, totalnością, która zawiera w sobie bogactwo stopni i momentów. Otóż filozofia jako taka jest poznawaniem tego rozwoju i, jako pojęciowe myślenie, sama jest tym dokonującym się w myśli rozwojem. Im bardziej zaawansowany jest ten rozwój, tym doskonalsza jest filozofia.

Następnie, rozwój ten nie kieruje się na zewnątrz jako zmierzający ku zewnętrzności, lecz ruch odśrodkowy (das A useinandergeheri) rozwoju jest tak samo kierowaniem się do wewnątrz, tj. [odbywa się to tak, że] czymś leżącym u podstawy, wszechogarniającym i niezmiennym pozostaje [tu] ogólna idea.

Skoro wychodzenie poza siebie (das Hinausgehen) idei filozoficznej w jej rozwoju nie jest zmianą, stawaniem się czymś innym, lecz w równym stopniu jest wchodzeniem w siebie, zagłębianiem się w siebie, to ten ruch postępowy czyni ideę, która przedtem była ogólna i nieokreślona, ideą bardziej w sobie określoną — dalszy rozwój idei czy też jej większa określoność to jedno i to samo. To, co najbardziej ekstensywne, jest tu również tym, co najbardziej intensywne — rozszerzenie jako rozwój nie jest rozproszeniem i rozpadaniem się, lecz w równym stopniu zachowywaniem jedności, które właśnie jest tym silniejsze i intensywniejsze, im rozprzestrzenienie, to, co zachowuje jedność, jest bogatsze i szersze.

Takie są abstrakcyjne twierdzenia na temat natury idei i jej rozwoju. Taka jest w sobie samej ukształtowana filozofia — jest to Jedna idea w całości i we wszystkich swych członach, tak jak w żywym indywiduum we wszystkich członach tętni Jedno życie, bije Jeden puls. Wszystkie występujące w filozofii części i ich systematyzacja wypływają z jednej idei. Wszystkie te uszczegółowienia są tylko zwierciadłem i odbiciami tej jednej duszy ożywiającej całość (dieser einen Lebendigkeit). Mają one swoją rzeczywistość tylko w tej jedności, a ich różnice, ich różne ókreśłoności, są same tylko wyrazem [idei] i zawartą w idei formą. W ten sposób idea jest centrum, które zarazem jest obwodem, źródłem światła, które we wszystkich swoich rozprzes-trzenieniach nie wychodzi poza siebie, lecz pozostaje w sobie jako coś obecnego i immanentnego — w ten sposób jest ona systemem konieczności [w ogóle] i swojej własnej konieczności, która tym samym jest w równej mierze jej wolnością.