PICT4913

120 Metody nauczania

Ol. Kupis lew icz w Podstawach dydaktyki ogólnej wprowadza następujący podział metod:

—    oparte na słowie: pogadanka, wykład, praca z książką, dyskusja,

—    oparte na obserwacji i pomiarze: pokaz, pomiar,

—    oparte na praktycznej działalności uczniów: metoda laboratoryjna, metoda zajęć praktycznych, ćwiczenia,

—    nauczanie programowane.

Podział len, uzupełniony o metody problemowe, pozwala przedstawić następujące propozycje metod nauczania występujących w kształceniu.

2. Metody oparte na słowie

Pierwszą grupę metod stanowią sposoby przekazywania treści i zdobywania informacji, w których istotnym nośnikiem informacji jest słowo. Do tych metod zaliczany jest wykład, pogadanka, opowiadanie, wyjaśnienie, opis oraz różne formy dyskusji. Poznanie istoty tych metod jest ważnym warunkiem skutecznego korzystania z nieb, wymagają bowiem logicznego układu treści, argumentowania, posługiwania się jasnym i komunikatywnym jeżykiem.

Wykład jest w formach kształcenia najczęściej stosowaną metodą, jego głównym celem jest przekazanie informacji, a także wpływanie na kształtowanie postaw. Wykład, stosowany jako metoda, ma te wadę, że często sprowadza słuchaczy do roli biernych odbiorców. Dlatego szczególnie ważna bywa umiejętność pobudzania ich aktywności.

Dla potrzeb skutecznego kształcenia wykład powinien być przygotowany nie tylko poprawnie pod względem merytorycznym, aby zapewnić odpowiedni poziom naukowy, lecz także powinien być prowadzony w sposób logiczny, z wyodrębnieniem myśli podstawowych i głównej tezy, którą wykładowca udowadnia. W trakcie prowadzenia należy baczyć, czy podawany materiał jest zrozumiały. Istotną cechą dobrego wykładu jest używanie takich terminów, zwrotów i wyrażeń, które słuchacze znają; natomiast przy wprowadzaniu nowych terminów należy niezwłocznie podawać odpowiednie wyjaśnienia.

Dla zwiększenia efektywności wykładu stosowane jest opracowanie dyspozycji do wykładu.

Mogą one być podane:

—    przed wykładem — ułatwiają wówczas śledzenie zgodności przebiegu wykładu z dyspozycjami,

—    w toku wykładu — przyczyniają sie do podtrzymania uwagi i są elementem urozmaicenia,

—    po wykładzie — wówczas mogą stanow ić formę podsumowania.

By ułatwić korzystanie z wykładu, a także przeciwdziałać znużeniu uczniów wskazane jest uzupełnienie wykładu środkami poglądowymi. Mogą to być tablice, schematy, przeźrocza, ilustracje czy nawet rysunek odręczny.

Aby wykład był prawidłowo przyswojony należy:

—    dostosować treść do poziomu umysłowego słuchaczy,

—    ożywić wykład środkami poglądowymi,

—    przestrzegać logicznej struktury planu wykładu,

—    pisać dyspozycje na tablicy, a uczniów wdrażać do sporządzaniu zapisu wykładu,

—    dbać o jasny, barwny sposób wypowiedzi i poprawiać dykcje,

—    przestrzegać właściwego tempa wykładu i utrzymania uwagi słuchaczy,

—    stosować wykład tylko wówczas, gdy w inny sposób tych treści nic można przekazać.

Nowocześnie prowadzony wykład powinien spełniać trzy warunki: powinien być poprawny pod względem merytorycznym, powinien zainteresować uczestników omawianym tematem oraz powinien być dostosowany do poziomu uczniów.

Za pomocą wykładu prowadzi sic lekcje przedmiotów teoretycznych. Uważa sic je za najbardziej ekonomiczna metodę nauczania, albowiem pozwula na zrealizowanie stosunkowo dużej partii materiału nauczania w niedługim czasie.

Doskonalenie wykładu wymaga nie tylko dobrej znajomości wiedzy merytorycznej, ale także pedagogicznej i dydaktycznej, zwłaszcza z dziedziny aktywizacji uczestników, oraz stosowania nowoczesnych środków kształcenia. Wzbogacenie wykładu o dodatkowe materiały wizualne podnosi jego skuteczność i aktywizacje słuchaczy.

Niezależnie od wykładu stosowane sa także inne zbliżone do niego metody, występujące zwłaszcza w prostszych formach oświatowych i niższych programowo klasach. Sa to pogadanki i opowiadaniu.

Opowiadanie jest opisem zdarzeri, faktów, procesów. Stosowane jest raczej na niższych poziomach nauczania — zarówno w czasie lekcji teoretyczny cii, jak i zajęć praktycznych. Dobre opowiadanie powinno być żywe, zwarte, obrazowe, pobudzać uwagę i trzymać w napięciu. Należy dbać o zwięzła konstrukcję zdań, posługiwanie się zrozumiałym dla uczniów językiem, podkreślać sprawy istotne, a pomijać drugorzędne. Opowiadanie może być stosowane w różnych warunkach i rodzajach zajęć: w toku lekcji, na wycieczce w czasie zajęć praktycznych, a także w formach pracy pozalekcyjnej. Niekiedy w opowiadanie może przerodzić się prelekcja lub spotkanie oświatowe. Podobnie jak wykład, opowiadanie może być wzbogacone materiałami ilustracyjnymi, fotografiami czy filmem krótko metrażowym. W odróżnieniu od wykładu opowiadanie jest bardziej bezpośrednie i kameralne.

Pogadankę stosuje się do omawiania łatwych tematów; zazwyczaj nie wymaga ona od słuchaczy zdolności samodzielnego, gruntownego analizowania zagadnienia. Ogólna struktura pogadanki przypomina metodę dyskusji; posiada część wstępna.