PICT5953

a jedynie jednoznaczne kryteria oceny. Odnoszą się one do poszczególnych części ciała ludzkiego, jak głowa, kończyny, tułów, szyja, a także ustawienia postaci ludzkiej w stosunku do widza (en face lub z profilu) i jej ubioru. Skala F. Goodc-nough zawiera pięćdziesiąt różnych takich kryteriów. Każde z nich podlega ścisłej punktacji. W ten sposób zapewniono jej w miarę wysoki stopień rzetelności i trafności, obliczany i sprawdzany również przez innych badaczy (por. B. Iłor-nowski. 1970. s. 105 i n.). Najbardziej diagnostyczna okazała się w stosunku do dzieci w wieku 4-10 lat.

Pomimo jednak wysokich współczynników rzetelności i trafności uzyskanych w różnych badaniach, skala F. Goodenough budziła i budzi nadal pewne zastrzeżenia. Przede wszystkim zadziwia fakt. że na podstawie jednego tylko rysunku pragnie się określić tak złożone zjawisko psychiczne, jakim jest inteligencja. Toteż próby uściślania skali F. Goodenough szły zwłaszcza w kierunku wzbogacenia dotychczasowego jej standardowego tematu. Tak na przykład D.B. Harris (1963), podejmując się opracowania nowej standaryzacji skali F. Go-odenough, zaproponował dwie nowe wersje tematyczne: „Narysuj mężczyznę” i „Narysuj kobietę".

Projekcyjna analiza rysunków

Interesujące wydają się również badania projekcyjne oparte na analizie rysunków dzieci i młodzieży. Głównym założeniem takiej analizy jest przypuszczenie. że w rysunku znajduje swe odbicie projekcja (rzutowanie) własnych przeżyć intelektualnych, uczuciowych i motywacyjnych jego wykonawcy na narysowane na nim osoby, zwierzęta, rośliny, zabudowania itp. Projekcja ujawniająca się w rysunkach pomaga w określaniu stosunku danej jednostki do innych ludzi, świata rzeczy widzialnych i samego siebie, a w tym zwłaszcza jej rozwoju procesów poznawczych, potrzeb, ukrytych pragnień, urazów i motywów zachowania się w różnych sytuacjach. Rysunki, będące wyrazem projekcji, „są jakby zwierciadłem —jak pisze B. Hornowski (1970, s. 92) — w którym odbijają się słabości i siła osobowości lub pewnego rodzaju równowaga zachodząca pomiędzy nimi”.

Projekcyjna analiza rysunków wymaga wyjątkowo starannego przygotowania psychologicznego. Jest najmniej rzetelna i trafna spośród technik badawczych, opartych na analizie rysunków. Opiera się w dużej części na twierdzeniach psychoanalizy i niektórych danych empirycznych, lecz na ogół niedostatecznie sprawdzonych. Toteż w badaniach pedagogicznych nie jest raczej wskazana. Stosowana bywa najczęściej w badaniach klinicznych i praktyce psychoterapeutycznej. Dla celów takich stosowali ją z powodzeniem J.N. Buck (1948) i K. Machovcr (1949).

I cwną rolę w badaniach pedagogicznych mok odegrać stosowana ostrożnie t / umiarem technika analizy rysunków autorstwa Marii Braun-Gałkowskicj (1095). 1 cchnika ta jest zmodyfikowaną wersją projekcyjnego testu rysunku rodziny, skonstruowanego przez L. Cormana (l970).Jcst na ogól łatwa w praktycznym zastosowaniu. Wymaga narysowania kredkami świecowymi rodziny na ogólnie wyrażoną prośbą badacza, jak: „Narysuj rodziną” lub „Wyobraź sobie rodziną i narysują ją”. Dużą wagą przywiązuje sią też do obserwacji w czasie rysowania swobodnej rozmowy o rysunku i wywiadu o faktycznym składzie rodziny W interpretacji rysunku uwzględnia sią jego aspekt formalny, jak współmicmość rysunku / wiekiem jego wykonawcy, typ rysunku, elementy graficzne oraz symboliką przestrzeni i barw Duże znaczenie przywiązuje sią oczywiście także do interpretacji treści rysunku, w tym także wyrażonych w nim konfliktów rodzinnych. Podobnie jak wszelkie techniki projekcyjne, lak samo sygnalizowana tu technika, nazywana przez M. Braun-Gałkowską Testem Rysunku Rodziny, upoważnia na ogół ttic tyle do wygłaszania na jej podstawie stwierdzeń kategorycznych. ile raczej hipotetycznych, wymagających sprawdzenia za pomocą bardziej trafnych i rzetelnych metod czy technik badawczych.

Analiza rysunków na zadany lub dowolny temat

Podstawą analizy rysunków może być twórczość rysunkowa na zadany lub dowolny temat. Wśród tematów zadanych dominują — jak wiemy — postacie ludzkie. Dotyczą one przeważnie „człowieka”, „mężczyzny”, „kobiety”. ..samego siebie", „członków rodziny”, często też odnoszą się do innych tematów. Tak na przykład J.N. Buck (1948), uwzględniła w strukturze rysunku trzy elementy , dom — drzewo — człowiek („The House I rce - Person Drawings"); S. Levv (1950) zalecał rysowanie zwierząt („Draw-an-Animal”). zakładając, iż symbolizują one pewne cechy biologiczne osobowości człowieka; Ch. Koch (1969) uznał, że drzewo na rysunku projekcyjnym szczególnie dobrze odzwierciedla rozwój osobowości i jej zaburzenia; M.R. Harrower (1958) oparł się na rysunkach, które przedstawiają to, co jest dla badanej osoby najbardziej nieprzyjemne („The Most Unpleasant Conccpt Test") (za B Homowski, 1970. s. 98 i n.). N. Han-ilgiewicz (1960, s. 108 i n.), która w swej pracy pedagogicznej i badawczej posługiwała się najczęściej następującymi tematami rysunkowymi: „Jestem maleńki”. „Radość”, „Zmartwienie" i „Jestem dorosły", twierdzi. v.c rysunki na powyższe tematy, wykonywane w różnym czasie, dostarczają bogatego materiału, który umożliwia lepsze rozumienie sytuacji życiowej dzieci i ich przeżyć. Niektórzy badacze, jak E. Bocsch, stosują technikę kontynuacji rozpoczętej tematyki polegającej na dowolnym uzupełnianiu i rozwinięciu dostarczonego dziecku rvsunku (por. N. Han-llgicwicz, 1960, s. 108 i n.).

235