Pok tafil1555

1012

_Jnn3 ftymą usuwania przekształconych toksyn jest ich wydzielany <fc krwi, a następnie wydalanie z moczem przez nerki.

Podobnym przermanom podlegają też leki. Wątroba oprócz nerek stanowi istotną drogę ich ełiminaql

Wchłaniany w przewodzie pokarmowym i powstający w tkankach amoniak jest związkiem toksycznym- Przejściowo jest on w tkankach częściowo umeczynniany przez reakqę z kwasem glutaminowym lub a-ketoglutarowym co powoduje wytworzenie glutaminy lub kwasu glutaminowego. Następnie wątroba wychwytuje z dopływającej krwi amoniak, glutaminę i kwas glutaminowy, przekształca amoniak w mocznik, który z krwią dostaje się do nerek, gdzie podlega wydzielaniu do moczu.

Wątroba odgrywa teź istotną rolę w usuwaniu z organizmu bilirubiny, będącej barwnikiem żółciowym. Bilirubina powstaje podczas degradacji hemu. Może też powstawać z prekursorów hemu, takich jak protoporfiryny, uropor-firyny i koproporfiryny. W 80-85% bilirubina powstaje z hemu pochodzącego z hemoglobiny, reszta pochodzi z hemu zawartego w mioglobinie, cytochro-mach, katalazie, peroksydazie oraz w innych białkach enzymatycznych. Degradacja hemu przy udziale makrofagów odbywa się głównie w śledzionie, wątrobie i szpiku kostnym.

Pod wpływem oksygenazy hemowej dochodzi do rozbicia pierścienia te-trapirolowego hemu, powstaje biliwerdyna i uwalniane jest żelazo. Następnie biliwerdyna jest przekształcana w bilirubinę przy udziale reduktazy biliwerdy-ny. Powstała bilirubina jest nierozpuszczalna w wodzie i dlatego po dostaniu się do krwi jest transportowana do wątroby w postaci luźnych kompleksów z albuminą. W wątrobie bilirubina jest wychwytywana przez hepatocyty w obrębie ich bieguna naczyniowego, a następnie w obrębie siateczki śródpla-zmatycznej podlega sprzęganiu z kwasem glukuronowym przy udziale trans-ferazy glukuronianowej. Powstające mono- i dwuglukuroniany bilirubiny są rozpuszczalne w wodzie i zostają wydzielone do żółci w biegunie żółciowym hepatocytów. 2 żółcią bilirubina dostaje się do jelit. Glukuroniany bilirubiny nie podlegają zwrotnemu wchłanianiu w przewodzie pokarmowym i są wydalane z kałem. Jednak w jelitach, znaczna część glukuronianów bilirubiny ulega rozkładowi pod wpływem bakteryjnej glukuronidazy, a następnie bilirubina podlega redukcji bakteryjnej z przekształceniem do grupy związków zwanych urobilinogenami. Następnie urobilinogeny ulegają przekształceniu do urobilin w procesie utleniania. Wyróżnia się trzy rodzaje urobilin, z których dwie występują w większej ilości: urobilina L, czyli sterkobilina, stanowiąca główną urobilinę kału, oraz urobilina I, znajdowana głównie w moczu.

Około 10% urobilinogenów zostaje wchłonięte z jelit do krwi, skąd są wyłapywane przez wątrobę, aby ponownie zostać wydzielone do żółci. Niewidka ilość mija filtr wątrobowy i trafia do krążenia systemowego, skąd jako uro-

.Ala

rfnogen i urobilina trafiają przez nerki do moczu. Większość urobilinogenów ^taje jednak wydalana z kałem jako sterkobilinogen i sterkobiiina W warunkach prawidłowych całkowite stężenie bilirubiny wolnej i sprzężonej z kwasem glukuronowym nie przekracza 17 pmol/ł (1 mg%). W przypadku zwiększenia stężenia bilirubiny we kiwi i tkankach dochodzi do rozwo-ju żółtaczki. W zależności od przyczyny ich powstawania żółtaczki dzielimy na.

-    żółtaczki przedwątrobowe, spowodowane wzmożoną hemolizą;

-    żółtaczki wewnątrzwątrobowe, zwane miąższowymi, spowodowane uszkodzeniami i zaburzeniami funkcji hepatocytów;

-    żółtaczki pozawątrobowe, czyli mechaniczne, będące następstwem uniedroźnienia dróg żółciowych.

W przypadku żółtaczek przedwątrobowych dochodzi do zwiększenia osoczowego stężenia bilirubiny wolnej. W żółtaczkach wątrobowych zwiększa się osoczowe stężenie bilirubiny wolnej i związanej z kwasem glukuronowym oraz zwiększa ilość urobilinogenu w moczu. Stężenie tego ostatniego zwiększa się na skutek gorszego wyłapywania urobilinogenu przez wątrobę z krwi dopływającej żyłą wrotną. W żółtaczkach pozawątrobowych zwiększa się osoczowe stężenie glikuronianów bilirubiny i brak urobilinogenu w moczu.

• Innefunkcje wątroby. Wątrobajestmiejscem syntezy prohor-monów i czynników hormonalnych. W niej powstaje angioten-synogen, ulegający następnie w układzie krążenia aktywacji do angiotensy-ny. Wątroba uczestniczy też w wytwarzaniu erytropoetyny, hormonu wpływającego na pobudzenie erytropoezy. W wątrobie powstaje również in-sulinopodobny czynnik wzrostu-1 (insulin-like growth factor-1, IGF-1) Jego wytwarzanie jest pobudzane przez hormon wzrostu (growth hormon, GH). IGF-1 stymuluje proliferację komórkową w tkankach i w znacznej mierze kontroluje działanie anaboliczne. Ponadto komórki nieparenchymalne wątroby mają zdolność syntezy hepatocytarnego czynnika wzrostu (hepatocyte growth factor, HGF), który silnie pobudza proliferację licznych komórek w tym hepatocytów oraz działa ochronnie i przeciwzapalnie

Wątroba jest także miejscem degradacji i inaktywacji wielu hormonów peptydowych i steroidowych.

Wątroba jest fizjologicznym miejscem magazynowania witamin, ich metabolicznej konwersji i uwalniania do krwi. Dotyczy to witamin rozpuszczalnych w wodzie (zwłaszcza B₁₂, kwasu foliowego, B,, B_e) i rozpuszczalnych w tłuszczach (zwłaszcza A i D). W przewlekłych chorobach wątroby może dojść do upośledzenia tej funkcji. Nie tylko niedobór witamin, lecz także niedostateczna ich przemiana w wątrobie do form aktywnych może dać objawy awitaminozy.