Pozytywizm leksykon literatury polskiej3

Mariusz Dmochowski jako Stanisław Wokulski i Jan Machulski w filmie J. W. Hasa Lalka

brego Imieniu Izabeli pojedynkował się z Krzeszowsklm, jost typem romantycznego kochanka, który cierpi i przeżywa rozczarowania, gdy Łęcka go lekceważy i poniża, Okazuje wewnętrzne rozdarcie, gdy otoczenie przekonuje go o absurdalności jego postawy. Jak wielu bohaterów romantycznych, próbuje popełnić samobójstwo z rozpaczy wobec tragedii niespełnionej miłości, wreszcie - tajemniczo znika, a sugerowana przez autora śmierć w ruinach za-sławskiego zamku nie wpisuje się w postawy pozytywistyczne. Akcja powieści rozgrywa się w I. 1878-1879, a romantyzm Wokulskiego nie jest do końca przekonujący. Bohater szaleje z miłości, ale zachowuje wobec niej ironiczny dystans. Wyrastając z tradycji powstańczej, sceptycznie kreśli wizje przyszłości narodu. Jako kupiec galanteryjny wciąż powiększa swoją fortu-nę, ponieważ zdaje sobie sprawę, że pieniądze w walce o uczucie mogą odegrać dużą rolę. Ujawnia zainteresowania uczonego, współpracując z naukowcami rosyjskimi na Syberii, a później z Geistem i Ochockim, oraz zostawia im w testamencie pieniądze przeznaczone na działalność naukową. Przyczynia się do rozwoju polskiego handlu, zakładając spółki handlowe i otwierając sklepy. Uprawia działalność filantropijną, a ogromne sumy przeznaczone na Towarzystwo Dobroczynności wyznaczają mu rolę jedynego uczciwego człowieka w pozornym świecie obłudy. Bohater Prusa jest osobowością złożoną i nie poddaje się żadnym wzorcom powieściowym. Swoją inteligencją i dynamizmem życia przerastał środowisko, w którym egzystował. Żyt, kochał i działał samotnie, dlatego musiał skończyć tragicznie (> postać literacka, > Rzecki).

Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela

Opowiadanie > Henryka Sienkiewicza, napisane w 1879 r. W pierwszej wersji utwór nosit tytuł Z pamiętnika korepetytorag ukazywał krytyczny stan szkolnictwa, poddanego rusyfikacji w > Królestwie Polskim. W szkołach tych - w ramach rusyfikacji - tłumiono uczucia patriotyczne młodzieży polskiej, ośmieszano polskie tradycje narodowe, karano za niedostateczną znajomość języka rosyjskiego (bohater opowiadania Michaś miał duże trudności z akcentem ruchomym charakterystycznym dla tego języka). Utwór ukazał się drukiem w „Gazecie Lwowskiej , podpisany kryptoni- Ilustracja G. Marszalek do noweli mem XXX, ale ze względu na temat nie    h. Sienkiewicza

> mógł być publikowany w zaborze rosyjskim, toteż autor zmienił realia i wydał go pod tytułem Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela; zresztą w zaborze pruskim temat był również aktualny i palący, związany ze wzmożoną działalnością germanizacyjną w szkolnictwie.

Sienkiewicz zastosował w tym utworze konwencję pamiętnika (wspomnień), w którym nauczyciel prywatny opowiada o smutnym losie dziecka pracującego ponad siły, nie potrafiącego sprostać wymaganiom szkoły i oczekiwaniom matki. „Przymus moralny, tajona zgryzota, niepokój, daremne wysiłki, szamotanie się z trudnościami, stopniowa utrata nadziei" - wszystko to składało się na ciężkie doświadczenia jedenastoletniego chłopca i doprowadziło w końcu do jego śmierci. Pisarz apeluje o większe zrozumienie dla potrzeb i możliwości dziecka, o uwzględnienie w procesie wychowawczym jego przeżyć i stanów emocjonalnych,    ,

/