PwTiR069

ROZDZIAŁ

Podstawy prawne bezpieczeństwa turystów

i uczestników rekreacji

6.1. Obowiązek gminy zapewnienia bezpieczeństwa w miejscach ogólnie dostępnych

Gmina ma liczne zadania związane z turystyką i rekreacją, które wynikają z ustawy o samorządzie gminnym z 1990 r. Zgodnie z tą ustawą do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone przez ustawy na rzecz innych podmiotów. Podstawowym zadaniem własnym gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, co obejmuje m.in. sprawy:

•    ładu przestrzennego i gospodarki nieruchomościami;

•    ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;

•    utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych;

•    gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;

•    lokalnego transportu zbiorowego;

•    kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych;

•    zieleni gminnej i zadrzewień;

•    ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;

•    utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej;

•    porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej.

Właśnie gmina jako gospodarz terenu jest obowiązana zapewnić bezpieczeństwo pobytu w miejscach ogólnie dostępnych dla publiczności, w tym bezpieczeństwo turystów i uczestników rekreacji. Takimi miejscami ogólnie dostępnymi są ulice i inne drogi publiczne, place, parki, plaże, szlaki i trasy turystyczne, gminne obiekty turystyczne i rekreacyjne itp. Mieści się w tym obowiązek nadzoru i kontroli nad innymi osobami zobowiązanymi przez obowiązujące prawo do podejmowania czynności w zakresie bezpieczeństwa, czystości i porządku na terenie gminy.

Zadania gminy związane z turystyką i rekreacją wynikają również z innych ustaw. Wymienić należy zwłaszcza ustawę o drogach publicznych z 1985 r., ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z 1996 r., prawo ochrony środowiska z 2001 r. oraz ustawę o kulturze fizycznej z 1996 r. Ta ostatnia ustawa nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązki w zakresie m.in. rekreacji ruchowej, traktując je jako zadania własne tych jednostek. Właśnie na gminach ciążą obowiązki w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa osobom przebywającym w górach oraz nad wodą, co jest omówione w punktach 3 i 5 tego rozdziału podręcznika.

Gmina będąc gospodarzem danego terenu, nie może tolerować złego stanu dróg gminnych, w tym ulic. Ponosi ona odpowiedzialność za skutki spowodowane przez dziury w jezdni lub chodnikach, oblodzenie chodników, nieczystości lub inne niebezpieczne rzeczy pozostawione w miejscach ogólnie dostępnych, jeśli osoby zobowiązane do ich usunięcia nie wykonują swoich obowiązków i można zarzucić winę funkcjonariuszom komunalnym. W świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2001 r. (sygn. akt SK. 18/2000), dotyczącego zgodności z Konstytucją RP art. 417 k.c., trzeba uznać, że niezgodne z prawem działanie (w tym bezprawne zaniechanie) organu władzy publicznej, jakim jest organ gminy, powodujące szkodę u turysty, rodzi odpowiedzialność gminy niezależną od winy. Oczywiście ta odpowiedzialność gminy ma swoje granice. Nie można o niej mówić w sytuacji, gdy turysta lub uczestnik rekreacji działa na własne ryzyko. Takie przypadki mają miejsce, gdy np. ktoś kąpie się w miejscu niedozwolonym albo przy wywieszonej czarnej fladze na plaży strzeżonej, bądź wyrusza na wędrówkę w góry pomimo ostrzeżeń o grożących lawinach.

Zakres odpowiedzialności gminy za szkody spowodowane brakiem zapewnienia bezpieczeństwa turystom i uczestnikom rekreacji daje się bliżej określić dzięki dosyć licznym orzeczeniom sądowym dotyczącym tego rodzaju spraw. Niektóre z tych wyroków zostały wydane nawet kilkadziesiąt lat temu, ale do dzisiaj nie straciły aktualności. Tak jest w przypadku wyroku Sądu Najwyższego z 4 marca 1965 r. (sygn. akt III Cr 9/65), który uznał przybrzeżny pas morski położony w rejonie uzdrowiska morskiego za miejsce użytku publicznego, które musi być porządkowane i gospodarz terenu powinien usuwać z niego niebezpieczne przedmioty, a gdy to nie jest możliwe, to powinien odpowiednio je oznakować. Przy tym ustawienie tablicy o treści „Plaża niestrzeżona. Kąpiel na własne ryzyko’’ nie wystarcza do zwolnienia od odpowiedzialności za szkodę w wyniku zranienia się osoby kąpiącej się w morzu o znajdujący się w dnie morskim ostry przedmiot.

Duże znaczenie ma też wyrok Sądu Najwyższego z 31 stycznia 1968 r. (sygn. akt III PRN 66/67), dotyczący odpowiedzialności za niezapewnicnie bezpiecz-