PwTiR155

308 Rozdział 9

Odpowiednikiem świadczenia gwaranta jest po stronie zlecającego udzielenie gwarancji obowiązek zapłaty prowizji za tę gwarancję. Zawartą umowę charakteryzuje zatem cecha odpłatności. Sam beneficjent bezpośrednio nie odczuwa tego, że udzielona gwarancja wiąże się z koniecznością uiszczenia prowizji na rzecz gwaranta. Jednak w stosunkach związanych z działalnością organizatorów turystyki i pośredników turystycznych koszty udzielenia gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej są wliczane w koszty imprez turystycznych. Pozostałe zagadnienia związane z umowami gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej są omówione w punkcie 1 rozdziału 3 podręcznika, dotyczącym warunków wpisu do rejestru działalności regulowanej.

9.23. Umowa agencyjna w turystyce

Istota działania każdego agenta sprowadza się do stałego, odpłatnego pośredniczenia - w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa - przy zawieraniu umów na rzecz określonego przedsiębiorcy, albo do zawierania umów w imieniu tego przedsiębiorcy. Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie. Pierwsza sytuacja polega na stwarzaniu sposobności do zawarcia umów, podczas gdy druga wymaga udzielenia pełnomocnictwa. Te dwie sytuacje działania agenta wyraźnie odróżnia kodeksowa definicja umowy agencyjnej. Natomiast definicja agenta turystycznego ustalona przez ustawę o usługach turystycznych zawęża działalność takiego agenta tylko do stałego pośrednictwa w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych oraz nic nie mówi o jego wynagrodzeniu. Pominięcie tej ostatniej kwestii w ustawowej definicji agenta turystycznego jest niewątpliwie niedopatrzeniem ustawodawcy, skoro zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r. działalność gospodarcza zawsze ma charakter zarobkowy, a do istotnych cech umowy agencyjnej w ujęciu kodeksu cywilnego należy odpłatność. Podobnie pominięcie w ustawie o usługach turystycznych kwestii, że agent turystyczny może zostać umocowany do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie, nie daje podstaw do takiej interpretacji, że jest to zakazane działanie. Przecież zgodnie z zasadą ustaloną w kodeksie cywilnym czynności prawnej można dokonać przez przedstawiciela, z wyjątkami przewidzianymi przez obowiązujące prawo albo wynikającymi z właściwości czynności prawnej. O takich wyjątkach nie można mówić w odniesieniu do działalności agenta turystycznego. Co więcej cechą charakterystyczną jego działalności jest to, że z reguły działa właśnie jako pełnomocnik dającego zlecenie, zawierając w jego imieniu umowy o świadczenie usług turystycznych.

Podstawą działania agenta turystycznego jest umowa agencyjna zawarta przez niego z organizatorem turystyki wpisanym do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych lub z innym podmiotem świadczącym usługi turystyczne, w tym zwłaszcza usługi hotelarskie lub przewozowe. Unormowanie tej umowy w kodeksie cywilnym uległo w 2000 r. zasadniczym zmianom, mającym na celu dostosowanie prawa polskiego do prawa UE. Wzorcem w tym zakresie była dyrektywa 86/653/EWG w sprawie harmonizacji praw członkowskich dotyczących niezależnych agentów handlowych z 1986 r. W obecnym kodeksowym ujęciu umowy agencyjnej zwraca uwagę, że stronami tej umowy mogą być tylko przedsiębiorcy. Poprzednio zaś dającym zlecenie mogła być także osoba fizyczna lub prawna nie prowadząca działalności gospodarczej. Obecnie podkreślony jest samodzielny status prawny agenta, co wyraża sformułowanie, że działa on w zakresie swego przedsiębiorstwa. Jest to więc umowa kwalifikowana pod względem podmiotowym.

Zawarcie umowy agencyjnej może nastąpić w dowolnej formie. Jednak każda ze stron tej umowy może żądać od drugiej pisemnego potwierdzenia treści umowy oraz postanowień ją zmieniających. Zrzeczenie się tego uprawnienia jest przy tym nieważne. W praktyce z reguły umowy agencyjne są od razu zawierane w formie pisemnej. Odnosi się to w pełni do umów zawieranych przez organizatorów turystyki z agentami turystycznymi. Dla celów dowodowych forma ta jest zalecana.

Nowością obecnej regulacji kodeksowej umowy agencyjnej jest obowiązek nałożony na każdą ze stron zachowania lojalności wobec drugiej. Z tym ogólnym obowiązkiem ściśle wiąże się obowiązek informacyjny ciążący na obydwu stronach omawianej umowy. Nie tylko agent jest obowiązany przekazywać dającemu zlecenie wszelkie informacje mające dla niego znaczenie oraz przestrzegać jego wskazówek. Obecnie dający zlecenie ma analogiczny obowiązek przekazywania agentowi dokumentów i informacji potrzebnych do prawidłowego wykonania umowy. W przypadku organizatora turystyki oznacza to zobowiązanie przekazywania swojemu agentowi folderów i innych dokumentów oraz informacji koniecznych do pełnego poinformowania klienta o programie danej imprezy turystycznej oraz warunkach uczestnictwa w niej. Ewentualne postanowienia umowy agencyjnej sprzeczne z tym obowiązkiem lojalności stron są z mocy prawa nieważne.

Ważne znaczenie mają kodeksowe regulacje odnoszące się do wynagrodzenia agenta. Pozostawiają one stronom możliwość umownego określenia tego wynagrodzenia. Jeżeli kwestia ta zostanie pominięta w umowie agencyjnej, to agentowi należy się prowizja, czyli wynagrodzenie zależne od liczby lub wartości zawartych umów. Agent może żądać prowizji od umów zawartych w czasie trwania umowy agencyjnej, jeżeli do ich zawarcia doszło w wyniku jego działalności lub jeżeli zostały one zawarte z klientami pozyskanymi przez agenta poprzednio dla umów tego samego rodzaju. Należy też podkreślić, że agent może mieć przyznane prawo wyłączności w odniesieniu do oznaczonej grupy