R5PC A str183

w całości, bądź częściowo nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych. Może ona być ex lege nieważna, może też być unieważniona.

W literaturze prawa cywilnego odróżnia się na ogół nieważność bezwzględną i nieważność względną.

Nieważność bezwzględna jest najostrzejszą sankcją przewidzianą przez prawo cywilne dla wadliwych czynności prawnych. Na nieważność czynności prawnej może się w tym przypadku powoływać każdy, a nie tylko osoba, która uczestniczyła jako strona w dokonaniu tej czynności. Sąd musi ją uwzględnić z urzędu, niezależnie od tego, czy którakolwiek ze stron powoła się na nieważność czynności prawnej.

Bezwzględnie nieważne są na przykład czynności prawne sprzeczne z ustawą albo zasadami współżycia społecznego, czynności dokonane bez zachowania formy wymaganej pod rygorem nieważności, czynności dokonane przez osobę nie posiadającą zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych (z zastrzeżeniami, o których mowa wyżej). Bezwzględna nieważność łączy się także z niektórymi wadami oświadczeń woli (np. brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji, pozorność).

Nieważność względna oznacza przysługującą oznaczonej stronie możność uchylenia się od skutków dokonanej czynności prawnej. Mamy z nią do czynienia na przykład w przypadku dokonania czynności prawnej pod wpływem błędu lub groźby. Czynność prawna nie jest więc nieważna z mocy samego prawa, ale osoba wskazana przez przepisy (np. człowiek, który zawarł umowę pod wpływem groźby) może spowodować jej unieważnienie".

§ 10. WADY OŚWIADCZENIA WOLI

Na oświadczenie woli będące podstawowym elementem czynności prawnej składa się sam akt woli oraz jego uzewnętrznienie²³. Proces składania oświadczenia woli może być dotknięty nieprawidłowościami, które nazywamy wadami oświadczenia woli.

Wadliwość woli pociąga za sobą ujemne skutki dla czynności prawnej, w ramach której oświadczenie złożono. Polegają one bądź na nieważności czynności prawnej, bądź też na umożliwieniu osobie, która złożyła wadliwe oświadczenie, wycofania się ze skutków czynności prawnej.

²²    A. Wolter słusznie zauważa, żc określenie „nieważność względna” nie jest zbyt szczęśliwe, ale ma już prawo obywatelstwa w polskiej literaturze cywilistycznej i dlatego powinno być utrzymane - por. Prawo cywilne ..., s. 272.

²³    A. Wolter, Prawo cywilne ..., s. 262. Szeroką analizę wad oświadczenia woli przedstawia S. Grzybowski, System ..., t. I, s. 269-608. Por. też Z. Radwański, Zarys części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa 1979, s. 193-203.

183