Re exposure of DSC03361

dziedzinie wykazując dużą powściągliwość w przyjmowaniu osobistych zaszczytów lub przeznaczonych dla jego matki, Liwii. Na prośbę Hiszpanii Tarraconen-ais Tyberiusz zgodził się na wybudowanie w Kolonii Tarrakortskiej świątyni boskiego Augusta dając w ten sposób przykład wszystkim prowincjom. Jeszcze w okresie dynastii julijsko-klaudyjskiej powstała świątynia boskiego Augusta w Emerita w Luzytanii, do której dołączony został kult boskiej Augusty, czyli Liwu. Powstały zatem dwie odmienne formy kultu cesarskiego na Zachodzie: świątynie zmarłego cesarza w prowincjach silnie zromanizowanych oraz ołtarze Romy i Augusta (żywego) na obszarach niedawno zdobytych i mało zromanizowanych.

Pewne innowacje wprowadzi! cesarz Klaudiusz. W 42 r. n.e. przeprowadził on deifikację swojej babki. Liwii i wprowadził jej kult do sanktuariów boskiego Augusta na Palatynie i w Hiszpanii. Zasadnicze znaczenie miało ustanowienie kultu cesarskiego w nowej, z trudem zdobytąj prowincji Brytanii. Klaudiusz ustanowił zapewne kult własnej osoby w kolonii rzymskiej Catnulodunum (Col-chester). Świątynia w tej kolonii stała się dla ludności Brytanii symbolem znienawidzonego panowania Rzymu i właśnie ją zaatakowali w pierwszej kolejności powstańcy w 61 r.

Dynastia Flawiuszów kładła wielki nacisk na rozwój kultu cesarskiego, któty był bardzo ważny dla umocnienia pozycji nowego cesarza i jego synów. Wespa-zjan stworzył wiele prowincjonalnych ośrodków kultu władców także w prowincjach senatorskich, np. w Galii Narbońskiej i w Be tyce. następnie zaś w prowincji Afryce. Istotną innowacją było wprowadzenie kultu żywego cesarza do starego ośrodka w Tarraoo (templum dwi Augusti), a także do innych cesarskich sanktuariów. Wespazjan rozszerzył także zasięg kultu cesarskiego na Wschodzie tworząc nowe ośrodki w Licji i Armenii. W nowych centrach kultu cesarskiego czczony był sam władca, bez dodania bogini Romy. Dążył wyraźnie do wzmocnienia ideologicznej pozycji gens Flavia.

Wysiłki Wespaąjana zapewniły trwały sukces jemu samemu i jego synom. Na łożu śmierci mógł wypowiedzieć sławne słowa: .Biada mi, sądzę, że już bogiem się stąję^a (Bwetoniuaz, Żywoty cezarów. Wespazjan, 23, tłum. J. Niemirska-Pli-szczyńska). Bez trudu po śmierci został uznany jako diuus Vespa8ianus, a w dwa lata późnląj (81 r.) do grona bogów został także przyjęty diuua Titus, Gorszy los czekał po śmierci Domicjana, którego objęła damnatio memoriae, uchwalone przez senat oficjalne potępienie pamięd. Polegało ono na niszczeniu posągów cesarza i ucieraniu jego imienia na inskrypcjach.

Na rządy Antoninów przypada dalsze umocnienie cesarskiego kultu i pełny triumf rellgii lojalności, dis której oparcie stanowiła w znacznym stopniu armia. Dio Chryzostom z Prusy i Pliniusz Młodszy w Panegiryku dali ideologiczne uwodnienie władzy cesarza, oparte na filozoficzno-religijnych argumentach. W stoickiej koncepcji wzorem i patronem Trojana stał się Herkules, syn Zeusa-•Jowisza, pojmowany jako niestrudzony bojownik o polepszenie doli ludzi, uosobienie pracowitego i czynnego żyda, będącego służbą dla dobra społeczeństwa. Takie idee prezentował takie łuk triumfalny Trąjana w Beneventum. W Rzymie

cesarz starał się unikać jawnych form wywyższania rag osoby, ale rozszerzył znacznie zasięg kultu cesarskiego w naddunajskich prowinijsłi’ w obu Panoniach, w Mezji, Dacji i Dalmacji.

Okres rządów Hadriana miał duże znaczenie dła rozwoju tego kultu dzięki nowej interpretacji bogini Romy. Hadrian nie tylko wprowadził ją do istniejących jut ośrodków prowincjonalnego kultu cesarskiego, ale zapoczątkował kult Romy w samym Rzymie. Cesarz zaprojektował w stolicy wspaniałą świątynię Wenus i Romy. Była ona budowana przez kilka lat i ostatecznie Hadrian dedykował w 136 r. monumentalne sanktuarium - tempłum Romat AsSereoz et V«*»eris Felicis. Dodanie określenia aetema (wieczna) nadało nowy charakter kultowi Romy, która jako symbol wiecznego Rzymu była odtąd czczona w stolicy i w całym Imperium aż do końca jego istnienia. Hadrian powołał specjalne kapłańskie kolegium do nadzoru tego kultu.

Cesarz ten wykazał dużą aktywność w dnfikagi członków swej rodziny, także kobiet. Antoninus Pius miał poważne trudności z deifikaęją swego przybranego ojca, Hadriana. Aby umocnić jego kult, ustanowił nowe stowarzyszenie - sodales Hadrianales. Za starania o deifikację swego ojca Antoninus uzyskał przydomek Pius (oznaczał on nie tylko pobożność, ale pietyzm wobec rodziców)-

Cesarz Marek Aureliusz starał się utrzymać tradycje kultu cesarskiego i rełigii lojalności, które były charakterystyczne dla rządów dynastii Antoninów. Te zasady względnej harmonii naruszył Kom modus dążąc wyraźnie do utożsamienia ze swym ulubionym bogiem, Herkulesem. Ta identyfikacja miała parę faz. Ostatecznie w 192 r. Kommodus zidentyfikował się całkowicie ze swym bogiem i zwał się odtąd Hercules Romanus. Ta cesarska decyzja wywołała powszechne oburzenie i pogłębiła jeszcze nienawiść do tyrana. Kommodus został zamordowany 31 grudnia 192 r., a senat uchwalił jego damnatio memoriae.