Rozdział Udział pielęgniarki w opiece paliatywnej5

Należy pamiętać, że człowiek po Śmierci bliskiej dla siebie osoby szczególnie odczuwa stratę i może również potrzebować wsparcia. Istotą pomocy jest uznanie następującej zasady:

Człowiek osierocony musi zawsze przeżyć smutek i żal rozstania i stopniowo przejść do procesu wewnętrznego przystosowania się do nowej sytuacji i powrotu do normalnego życia (Dc Walden-Galuszko, 1996).

14.9

Zespół wypalenia zawodowego — zapobieganie

W zawodach polegających na pracy z ludźmi i dla ludzi, czy w pełnieniu takich ról zawodowych jak nauczyciel, lekarz, pielęgniarka, bliski kontakt i zaangażowanie, umiejętności społeczne i cechy osobowości, takie jak wrażliwość i dążenie do działania na rzecz dobra społecznego, mogą być podstawą głębokiej satysfakcji zawodowej i życiowej. Jednocześnie te same właściwości mogą stać się powodem dużych obciążeń i długotrwałego stresu. Ta sprzeczność sprawia, że wymienione profesje narażone są na szczególny rodzaj trudności — wypalenie zawodowe (Sęk, I996).

Pomaganie chorym umierającym i towarzyszenie im w drodze do śmierci wymaga ogromnego wysiłku fizycznego i psychicznego. Po pewnym czasie wśród pielęgniarek, lekarzy pracujących w hospicjach, na oddziałach onkologicznych, oddziałach intensywnej opieki medycznej obserwuje się symptomy zespołu wypalenia.

Wypalenie zawodowe pojawia się jako konsekwencja długotrwałego stresu i nieskutecznego radzenia sobie z przeciążeniami i stresem zawodowym.

W zespole wypalenia obserwuje się w sferze psychicznej:

•    utratę zapału lub niechęć do pracy,

•    przygnębienie,

•    drażliwość,

•    bezradność,

•    utratę poczucia humoru,

•    zachowania agresywne.

W sferze somatycznej występuje:

•    nieuzasadnione, ogólne złe samopoczucie,

•    zmęczenie,

•    bóle głowy,

•    zaburzenia snu (De Walden-Gałuszko, 1996).

Zagrożeniu wystąpieniem zespołu wypalenia zawodowego można przeciwdziałać jeszcze w okresie przygotowania do zawodu przez wyposażenie pielęgniarki w wiedzę i umiejętności dotyczące:

•    sposobów radzenia sobie ze stresem zawodowym,

•    komunikowania się,

•    właściwego wykorzystania potencjału empatii i zaangażowania.

Istotne jest również kształtowanie postawy racjonalnego nastawienia do zawodu i dobr/e ukształtowanego przekonania o możliwościach kontroli i wpływu na zdarzenia (Sęk, 1996).

Ze względu na obciążający charakter pracy i narażenie na wypalenie zawodowe pielęgniarki powinny przeciwdziałać temu zjawisku.

Zasady postępowania zapobiegające wystąpieniu zespołu wypalenia zawodowego polegają na:

•    wczesnym rozpoznawaniu objawów przeciążenia stresem i przeciwdziałaniu ich rozwojowi,

•    poznaniu siebie, własnych możliwości i ograniczeń,

•    wypracowaniu w sobie zachowań asertywnych:

-    umiejętności powiedzenia „nie” w uzasadnionych warunkach, bez gniewu, napięcia, ale i bez poczucia winy,

-    zachowania dystansu psychologicznego wobec osób, problemów,

-    podejmowania zadań na miarę własnych możliwości,

•    przestrzeganiu naprzemienności pracy i odpoczynku,

•    rozwijaniu zainteresowań pozazawodowych.

•    w sytuacji stresowej korzystaniu z najbardziej skutecznych dla siebie sposobów rozładowania emocji,

•    rozwijaniu kontaktów towarzyskich pozazawodowych,

•    wypracowaniu dystansu do własnych problemów.

Oprócz stosowania indywidualnych sposobów przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu należy w miejscu pracy podejmować działania zespołowe, do których należą:

•    tworzenie w szpitalu klimatu przyjaźni, koleżeństwa i życzliwości,

•    pomoc w adaptacji zawodowej młodym pracownikom,

•    udzielanie wsparcia społecznego przez współpracowników, przełożonych i przyjaciół,

•    zmniejszenie i eliminowanie uciążliwości zawodowych,

•    tworzenie warunków do dzielenia się doświadczeniem zawodowym,

•    wspólne omawianie problemów opiekuńczych,

•    umożliwienie korzystania z konsultacji i rad doświadczonych pracowników.

W programach kształcenia i doskonalenia pielęgniarek powinny być podejmowane zagadnienia dotyczące istoty zjawiska wypalenia zawodowego i sposobów zapobiegania.

937