S5008138 (2)

Rzecz ciekawa, że w tychże Piwonicach zostały w okresie przedwojennym znalezione na tamtejszym cmentarzysku kultury łużyckiej, w grobie nr 1, przedmioty o cechach niewątpliwie celtyckich, jak np. brązowa bransoleta zdobiona rzędem brodawkowatych wypukłości i nożyk żelazny. Przedmioty te określa się jako znalezisko wczesnolatcóskie.

Drugim bardzo ciekawym zabytkiem był torąues, czyli sztywny naszyjnik brązowy, zdobiony trzema grupami wypukłości, niewątpliwie celtycki wyrób, odkryty przed I wojną światową w Klonówku (woj. Kalisz). Były to jedne z pierwszych wyrobów uznanych za celtyckie, które zasygnalizowały możliwość występowania — jak wtedy to określano — „importów”, albo „wpływów” celtyckich.

Prawdopodobnie oba te znaleziska — jeszcze dziś nie mające analogii na obszarze nie tylko Wielkopolski, ale w całej Polsce — aczkolwiek reprezentują formy wczesnolateńskie, dotarły tu nie wcześniej niż w IV w. p.n.e. Prawdopodobnie odnieść je trzeba do tego okresu, kiedy na teren ten zaczęli zaglądać kupcy, a może także osiedlać się pierwsi celtyccy rzemieślnicy.

W okresie międzywojennym w literaturze archeologicznej panował pogląd, że przedmioty te, tzn. bransoleta brązowa i torąues, były importowane w okolice Kalisza z obszarów, na których panowali Celtowie. Nie przyjmowano możliwości istnienia warsztatów metalurgicznych na miejscu, oczywiście nie do pomyślenia była sugestia, że jakiś Celt mógł zawędrować w okolice Kalisza. Już wtedy jednak J. Kostrzewski, a także Ch. Peschek zwracali uwagę na istnienie dymarek starożytnych w Wielkopolsce i na Śląsku. Od tego czasu wiedza nasza o metalurgii rozrosła się niepomiernie. Niestety datowanie tych znalezisk nie jest łatwe. Zostały one przyćmione przez odkrycia po II wojnie światowej. Dokonano ich na obszarze Gór Świętokrzyskich, głównie w dorzeczu Kamiennej, a także ostatnio w najbliższych okolicach Warszawy. To, co zostało opublikowane dotychczas, pozwala nam na naszkicowanie niedokładnego, ale dającego pewne pojęcie obrazu tego pasjonującego zjawiska. Wprawdzie trudno w tej chwili oba te zjawiska łączyć bezpośrednio z konkretnymi grupami Celtów, ale wiele wskazuje na ich genetyczne związki z tak znacznym rozwojem czarnej metalurgii na ziemiach polskich w okresie wpływów rzymskich. Zjawiska te łączyłyby się więc z pojęciem dziedzictwa kulturowego w postaci myśli technologicznej i organizacji ąuasi-przemysłowej eksploatacji złóż rudy żelaznej.

Problem Świętokrzyskiego Ośrodka Hutniczego omawiam szcze-

gółowo w części poświęconej przetrwaniu tradycji celtyckich, natomiast rewelacyjne osady pod Pruszkowem, zmieniające nasze poglądy na dzieje środkowego dorzecza Wisły w ostatnich stuleciach przed n.e. i pierwszym wieku n.e., które do niedawna pod względem archeologicznym stanowiło białą kartę, jako wcześniejsze przedstawiam w części dotyczącej znalezisk związanych z działalnością Celtów na Mazowszu, w okolicach Warszawy.

B. Garncarstwo. Drugą gałęzią rzemiosła, które zostało znacznie udoskonalone dzięki Celtom, było garncarstwo. Ludność tubylcza Polski wytwarzała ceramikę lepioną ręcznie, wśród której wyróżnia się kilka odrębnych grup stylowych, jak małopolsko-śląską, wielkopolską, mazowiecką i inne. Jednoczy je kilka wspólnych cech, przede wszystkim staranne, choć ręczne formowanie kształtów naczyń oraz bogata ornamentyka, zwłaszcza jeśli chodzi o ceramikę kładzioną do grobów, a nie „kuchenną". Celtowie wprowadzili koło garncarskie, które przejęli najprawdopodobniej od Greków nadczarnomorskich, oraz

Ryc. 3.

Kamienny posąg woja-wodza (?) zdobiący kurhan celtycki z 16 grobami wspólrodowców Z Hirschlanden (Kr. Leonsberg, RFN); (wg W. Kimmiga)