s 106 107

106 ROZDZIAŁ 4

•    uczniom niepełnosprawnym, objętym kształceniem specjalnym bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej lub gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym bądź znacznym - także do najbliższej szkoły ponadgimnazjałnej, lecz nie dłużej niż do dwudziestego pierwszego roku życia,

•    dzieciom i młodzieży realizującym obowiązek przedszkolny, szkolny i nauki w formie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym, ze sprzężonymi niepełno-sprawnościami, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku szkolnego i nauki nie dłużej jednak niż do ukończenia dwudziestego piątego roku życia. Gminy zapewniają też zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice (art. 17 ust. 3a u.s.o.).

Organ prowadzący może zlikwidować szkołę publiczną z końcem roku szkolnego po zapewnieniu uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej. Dodatkowo organ ten ma obowiązek co najmniej sześć miesięcy przed likwidacją powiadomić o zamiarze likwidacji szkoły: rodziców uczniów, właściwego kuratora oświaty oraz organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkoły publicznej danego typu.

W przypadku szkól artystycznych i placówek zapewniających opiekę i wychowanie uczniom szkół artystycznych w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania oraz placówek doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych gminy mogą zawrzeć porozumienie z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Gmina może w uzgodnieniu z kuratorem oświaty zakładać i prowadzić w ramach zadań własnych publiczne placówki doskonalenia nauczycieli, zakłady kształcenia nauczycieli i biblioteki pedagogiczne.

Zadaniem oświatowym gminy jest także zapewnienie dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego dla osób niebędących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym, aby mogły korzystać z nauki (art. 94a u.s.o.).

Gmina jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego została obarczona największą ilością zadań oświatowych w porównaniu do innych jednostek samorządowych i ma realny wpływ na kształtowanie polityki oświatowej na swoim terenie.

Zakładanie i prowadzenie szkół oraz placówek oświatowych przez powiat

Powiat to drugi po gminie szczebel samorządu terytorialnego²⁰¹. W art. 164 ust. 2 Konstytucji RP dopuszczono możliwość tworzenia oprócz gmin także innych jednostek samorządu („inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa”). Przez powiat należy rozumieć wspólnotę lokalną oraz odpowiednie terytorium. Zgodnie z art. 1 ti.s.p. lokalną wspólnotę samorządową tworzą z mocy prawa mieszkańcy powiatu. Podobnie jak gmina, tak i powiat jest obdarzony osobowością prawną i działa przez swoje organy, to znaczy radę powiatu i zarząd. Powiat stanowi jednostkę podziału terytorialnego kraju i obejmuje obszary graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu (art. 3 u.s.p.). Można zatem wyróżnić powiat ziemski, obejmujący obszar graniczących ze sobą gmin i miasto na prawach powiatu, które jest gminą wykonującą zadania powiatu (art. 91 i 92 u.s.p.).

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym (art. 4 ust. 1 u.s.p.). W ustawie dotyczącej powiatów nie ma rozróżnienia na zadania własne i zlecone. Kategorię zadań własnych da się jednak wyinterpretować w systemowym nawiązaniu do art. 166 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym „zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne”²⁰². Również w nawiązaniu do art. 166 ust. 2 Konstytucji RP można wskazać, że powiat wykonuje zadania zlecone. Przepis art. 4 ust. 4 u.s.p. przewiduje możliwość zlecania powiatowi zadań / zakresu administracji rządowej w drodze ustawy: „Zadania te pomimo braku ustawowego określenia - tradycyjnie nazwane są zadaniami zleconymi”²⁰³. Domniemanie kompetencji w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym przysługuje gminie, a nie powiatowi, ponieważ zgodnie z art. 4 ust. 6 u.s.p. „zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin”. Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Do pod-.lawowych dziedzin działalności powiatu należą:

•    edukacja publiczna,

•    promocja i ochrona zdrowia,

•    pomoc społeczna,

²⁰¹    Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, pod red. B. Dolnickiego, Warszawa 2007.

²⁰²    D. Kurzyna-Chmiel, Nadzór wojewody nad samorządem terytorialnym..., s. 68-71.

²⁰³    Ibidem, s. 71.