ScannedImage 13

Dopiero w dwa wieki po Salomonie (około r. 1000 p. n. e.) królowie Jemenitów zaczęli pojawiaó się w napisach. W Księdze Joba (6, 19) Seba (arab. Saba’) jest kojarzona z Tema (Tajma’). Job, autor najpiękniejszych utworów poetyckich, jakie wytworzył starożytny świat semicki, był Arabem, a nie Żydem, jak zresztą wskazuje na to forma jego imienia (Ijjobh, arab. Ajjub), a także scena z jego księgi dotycząca Arabii Północnej ^M.

Dodatek do Księgi Przypowieści zawiera mądre powiedzenia³¹ Agura syna Jakeha (Przypowieści 30, 1) i Lemuela (Przypowieści 31,1) — dwóch królów Massa ze szczepu Ismael (Księga Eodzaju 25,14). Imiona tych dwóch postaci występują w pewnych formach w niektórych napisach minejskich, a także w innych starożytnych inskrypcjach południowoarabskich. W Księdze Barucha (3,23) jest wzmianka o „Agarenach (synach Agar = Hagar, tj. Izmaelitach lub Arabach północnych), którzy szukają wiedzy na ziemi¹¹.

„Kedem“ i „Bene Kedem¹¹ ze Starego Testamentu, tłumaczone w przekładach (Księga Eodzaju 29,1; Księga Liczb 23,7; Izajasz 11,14; Księga Sędziów 6,33, Ezechiel 25,4; Job 1,3) „Wschód¹', „synowie Wschodu¹¹, „ludzie ze Wschodu¹¹ itp., odpowiada arabskiemu śarą i $arqijun (Wschód i ludzie ze Wschodu). W szczególności terminy te oznaczają kraj i beduinów na wschód od Palestyny, a w ogóle Arabię i Arabów. „Saracen¹¹ pochodzi od tego samego rdzenia arabskiego i jest jednym ze słów pochodzenia arabskiego, które przeszły do wielu języków europejskich. Wyraz ten był używany dość wcześnie, tj. z początkiem IX w. p. n. e. Miał już swoją własną historię jeszcze przed powstaniem islamu i może być użyty w odniesieniu do innych ludów Wschodu, oprócz Arabów i ludów mówiących po arabsku³². Job, którego księga jest uważana za arcydzieło zarówno mądrości, jak i poezji, był wodzem „Bene Kedem¹¹ (Job 1,3). Jedynie Salomon przewyższał ten szczep w mądrości (I Księga Królewska 4,30). „Mędrcy ze Wschodu¹¹ (Mateusz, 2,1), którzy szli za gwiazdą do Jerozolimy, mogli być prawdopodobnie beduinami z północnoarabskiej pustyni, a nie Magami z Persji.

W literaturze z okresu po niewoli babilońskiej słowo Arab oznacza zwykle Nabatejeżyka (II Księga Machabejska 5,8; I Księga Machabejska 5,39). I Księga Machabejska wymienia rzeczywistych Machabejczyków. Za czasów Pawła Apostoła nabatejskie królestwo sięgało daleko na północ, aż po Damaszek. Arabia, do której udał się Paweł (List do Galatów 1,17), była bez wątpienia

" Pewne właściwości hebrajskiej poezji biblijnej, włączając paralelizm, czego przykładem jest Księga Joba, przypominają arabską technikę poetycką. W obu wypadkach wiersz jest dwustychem składającym się z dwóch części, które uzupełniają się wzajemnie, albo jako dopowiedzenie, albo jako przeciwstawienie. W średniowieczu gramatyka hebrajska została zmodyfikowana na wzór gramatyki arabskiej.

^S1 Por. z powiedzeniami Luąmana, Koran 31,11.

⁵¹ Dlatego w książce tej takie terminy, jak: „historia Saracenów“, „sztuka saraceńska", „saraceńska architektura" itp. są pominięte. Czyniono próby, by używać terminu „Arabijczyk" (Arabian) na określenie mieszkańca Półwyspu Arabskiego, „Arab" zaś na określenie każdego mówiącego po arabsku, szczególnie wyznawcy islamu. Dla muzułmanina termin „Mu^ammadun" (mahometanin) jest terminem nieodpowiednim.

40 jakimś obszarem pustynnym w kraju nabatejskim. Arabowie w Dziejach Apostolskich (2,11) byli także według wszelkiego prawdopodobieństwa Nabatej-czykami.

ARABIA I ARABOWIE W LITERATURZE KLASYCZNEJ

Arabia i Arabowie byli dobrze znani Grekom i Bzymianom. Kraj ten leżał na drodze do Indii i Chin i produkował wysoko cenione towary na rynkach zachodnich. Jego mieszkańcy byli takimi pośrednikami między morzami południowymi i Zachodem, jakimi byli wcześniej ich pobratymcy, Fenicjanie, w rejonie Morza Śródziemnego.

Pisarze klasyczni dzielili ten kraj na: Arabia Felix (Arabia Szczęśliwa), Arabia Petraea (Arabia Skalista) i Arabia Deserta (Arabia Pustynna), podobnie do trzyczęściowego, politycznego podziału tego kraju w pierwszym wieku chrześcijaństwa. Pierwsza była niezależna, druga podległa Bzymowi, a trzecią, nominalnie kontrolowało państwo Partów. Arabia Pustynna obejmowała Pustynię Syryjsko-Mezopotamską (Badija). Arabia Skalista skupiała się wokół półwyspu Synaj i królestwa nabatejskiego ze stolicą Petrą. Arabia Szczęśliwa obejmowała resztę Półwyspu Arabskiego, którego wnętrze było wtedy bardzo mało znane. Ograniczenie tej części do Jemenu, rejonu najlepiej znanego Europie, było błędem średniowiecza. Sama nazwa „szczęśliwy^{1 2}' prawdopodobnie została błędnie przetłumaczona na skutek pomieszania dwóch wyrazów: jumn — szczęście i jaman — po prawej ręce. Ten rejon nazwany był al-Jaman, ponieważ leży po prawej stronie, tj. na południe od Higazu, po przeciwnej stronie do aś-Sa’m, tj. Syrii, która leży po lewej stronie lub na północy Marcjan z Heraklei^u (około r. 400 n. e.) używa terminu „Saraceni”. Przed Marcjanem Ptolemeusz ², który żył w pierwszej połowie drugiego stulecia naszej ery, wspomina o Saracenach. Ammianus Marcellinus³⁴ rodem z Antiochii, który pisał pod koniec czwartego stulecia n. e., utożsamia Saracenów z „Scenitae“ — Arabami.

Pierwszą wzmiankę o Arabach w literaturze greckiej znajdujemy u Ajschy-losa ³⁷ (525—456 p. n. e.); mowa w niej o znakomitym wodzu arabskim w armii Kserksesa. Herodot³⁸ (około 484-425 p. n. e.) również wspomina o Arabach w armii Kserksesa, którzy najwidoczniej pochodzili ze wschodniego Egiptu.

i

1

“ „Sabaei" (Sabejczycy), „Minaei" (Minejczycy), „Homeritae“ (Himiaryci), „Scenitae“ (mieszkańcy namiotu — beduini), „Nabataei" (Nabatejczycy), „Catabanei“ (Qatabajczycy), „Chatramotitae“ (ludzie z Badramawt), „Omanitae“ (Omańczycy), „Sachalitae³ (mieszkańcy wybrzeża -— Sahil, w tym wypadku chodzi o południowe wybrzeże średniowiecznego aś-Sihr), wszystkie te nazwy występują w greckich i rzymskich geografiach i historiach.

“ Periplus of the Outer Sea, tłum. W. H. Schoof, Philadelphia 1927, § 17a.

” Geographia, wyd. Carolus F. A. Nobbe, t. II, Leipzig 1887, ks. V, rozdz. 17 § 3.

“ Rerum, gestarum, Ks. XXII, rozdz. 15, § 2; Ks. XXIII, rozdz. 6, § 13.

2

Persowie, 1, 320.

3

« Ks. VII, § 69.

41