ScannedImage 17

298 Starożytny Izrael

w końcu tych, którzy przeżyli, uprowadzono na wygnanie (2Krl 25,7-21; Jr 39,1-10; 52, 1-16).

Potem Nabuchodonozor mianował Godoliasza zarządcą Judy. Godoliasz wybrał Mispa na swoje centrum administracyjne. Mimo że tekst biblijny nie mówi, jaki był zakres władzy Godoliasza, jego przywództwo rokowało najprawdopodobniej pewne nadzieje na pokój i ekonomiczną odbudowę¹. Jednak zabójstwo Godoliasza i ucieczka jego zwolenników do Egiptu udaremniły te nadzieje. Tak więc oprócz zburzenia Jerozolimy i uprowadzenia jej przywódców do Babilonii, naród został dodatkowo osłabiony przez rozproszenie części ludności do Egiptu (2Krl 25,22-26; Jr 40,1-44,30). Te wszystkie okoliczności miały wydatny wpływ na styl życia Żydów w Palestynie oraz w innych regionach, czyli w diasporze.

Hu było W odwecie za zabicie Godoliasza Babilończycy uprowadzili do Ba-wygnańców? bilonu kolejną grupę Żydów. Według Jeremiasza, w 582 przed Chr.

deportowano 745 osób. Jeremiasz podaje, że poprzednio, w 586 r., deportowano 832, a w 597 r., kiedy uprowadzono na wygnanie króla Jojakina - 3023 osoby (Jr 52,28-30). Liczby podane przez Jeremiasza są zaskakujące. Po pierwsze, liczba deportowanych do Babilonu po zabójstwie Godoliasza była niewiele mniejsza od liczby Izraelitów uprowadzonych na wygnanie po zburzeniu Jerozolimy (tylko 87 osób mniej). Po drugie, liczba deportowanych w 586 przed Chr. nie jest zbyt wysoka (832 osoby). I po trzecie, żadna z tych deportacji nie była tak duża jak wygnanie w 597 przed Chr. Z ogólnej liczby deportowanych (4600) niemal dwie trzecie (3023) uprowadzono na wygnanie wraz z uwięzionym królem Jojakinem w 597 przed Chr.

W 2 Kri nie podaje się liczby deportowanych po zburzeniu Jerozolimy w 586 przed Chr.; nie wspomina się również o deportacji, która nastąpiła po zabójstwie Godoliasza. Podane zostały natomiast liczby dotyczące pierwszej deportacji, która miała miejsce za panowania Jojakina. Według 2Krl 24,14, deportowano wówczas 10 tys. osób (w tym 7 tys. żołnierzy oraz 1000 ślusarzy i kowali). Ta liczba znacznie przewyższa dane zawarte w Księdze Jeremiasza. Niezależnie od szacunków, pozostaje jasne, że uprowadzono przywódców społeczności, podczas gdy ok. 90% ludności nadal pozostało w Palestynie².

Brak szczegółowych danych w 2Kri dotyczących wygnania w 586 przed Chr. nie jest zaskoczeniem; autorowi zależało przede wszystkim na podkreśleniu zniszczenia miasta i świątyni oraz losu jego mieszkańców. Jedno natomiast nie ulega wątpliwości: zarówno dla autora Drugiej Księgi Królewskiej, jak i redaktora Księgi Jeremiasza, wygnanie babilońskie rozpoczęło się w 597 przed Chr., kiedy Nabuchodonozor usunął z tronu i uwięził króla Jojakina, a wyznaczył na jego miejsce marionetkowego władcę - Sedecjasza.

Nie zaskakuje zatem fakt, że końcowe słowa Drugiej Księgi Królewskiej zostały poświęcone królowi Jojakinowi. Czytamy tam, że w trzydziestym siódmym roku jego wygnania, czyli w 561 przed Chr., król został uwolniony z więzienia i odzyskał uprzywilejowaną pozycję, o czym zdecydował babiloński władca Ewil Me-rodak, wzmiankowany w zapisach babilońskich jako Amel-Marduk (Kri 25,27-30; por. Jr 52,31-34). Dlaczego dla autorów biblijnych było to aż tak ważne? Ponieważ nadzieje na odbudowę dynastii Dawida, której wybór przez Boga odgrywał istotną rolę w ich teologii historii, pokładali nie w Sedecjaszu, lecz w Jojakinie. Sede-cjasz został mianowany królem przez Babilończyków dopiero po uwięzieniu Jojakina; rządy Sedecjasza były więc przez wielu traktowane jako przejściowe³. Zarówno przed, jak i po deportacji

1

Na temat ekonomicznych aspektów administracji Godoliasza czytamy w Jr 40,10: „Co mnie się tyczy, zamieszkam w Mispa jako wasz przedstawiciel u Chaldejczyków, którzy przyjdą do nas; wy natomiast gromadźcie wino, owoce i oliwę, przechowujcie je w waszych naczyniach, a przebywajcie w swoich miastach, które wzięliście w posiadanie”. J. N. Graham, wykorzystując w swoim studium napisy na pieczęciach (łącznie z pieczęcią z napisem „Godoliasz, który jest zarządcą”) i inne świadectwa archeologiczne, twierdzi, że Godoliasz został mianowany zarządcą by nadzorować państwowy system gospodarki rolnej, która miała być źródłem daniny płaconej Babiłończykom, a zarazem miała przyczynić się do dobrobytu lokalnej społeczności. Określenie „uprawiający winnice i rolnicy” z 2Krl 25,12 i Jr 52,16 miałoby oznaczać tych, którzy wykonywali prace przymusowe na rzecz państwa; zob. J. N. Graham, Yinedressers and Plowmen, BA 47/1984, s. 55-58.

2

   Niezwykle trudno ustalić liczbę mieszkańców na podstawie starożytnych źródeł; ogólnie na ten temat zob: Magen Broshi, Demography, w: OEANE, t. 2, s. 142-144. Norman K. Gottwald, The Hebrew Bibie: A Socio-Literary Introduction, Philadelphia, Fortress Press, 1985, s. 423, szacuje, że 95% populacji Judy pozostało w Palestynie.

3

   Wielu mieszkańców Jerozolimy uznawało Jojakina za prawowitego króla, na co wskazują wyrocznie proroka Chananiasza, syna Azzura, z Gibeonu (Jr 28, 1-4) oraz inne źródła. Jeżeli chodzi o postawę Jeremiasza i jego zwolenników, stanowiących na pewno mniejszość, zob. Jr 22, 24-30. Na ten temat: Martin Noth, The Jeru-salem Catastrophe of587 B.C. and its Significancefar Israel, w: tenże, The Law in the Pen-tateuch and Other Studies, Edinburgh: Oliyer and Boyd, 1966, s. 260-280.