skanowanie0004

Błona komórkowa

| 70 |

się na drodze postępującej dysocjacji i asocjacji komórek fizjologicznie tożsamych, j W efekcie tych ruchów powstają tkanki. Dzięki obecności na powierzchni błony ko- j mórkowej specyficznych homotypowych markerów, czyli antygenów powierzcłjS niowych, komórki mogą się wzajemne rozpoznawać i łączyć w tkanki.

3.1.1.    Podstawowe składniki błony komórkowej

Błona komórkowa, jak również wszystkie błony biologiczne, zbudowana jest z lipi-J dów i białek. Stosunki ilościowe tych dwóch składników różnią się znacznie i zależ* nie od typu komórki mogą w błonie komórkowej przeważać albo białka, albo lipidyJ Do skrajnych przypadków zaliczyć można błonę komórkową mielocytów - ko-1 morek wytwarzających osłonkę mielinową włókien nerwowych. Błona mielocytÓ® zawiera 80% lipidów i jedynie 20% białek. Skrajnie przeciwnym przykładem moża być błona bakterii fotosyntetyzujących, która zawiera tylko 25% lipidów i aż 75% bia-j łek. Podobną zawartość lipidów i białek obserwuje się w wewnętrznych błonach mi-tochondriów i chloroplastów. Przeciętnie błony komórkowe komórek roślinnyca i zwierzęcych zawierają od 30 do 50% lipidów i odpowiednią ilość składników biafii kowych.

Oprócz składnika lipidowego i białkowego, w błonach komórkowych wysa tępują cząsteczki węglowodanów, związane kowalencyjnie z lipidami jaka glikolipidy lub z białkami jako glikoproteiny. Reszty cukrowe są głównie zlokafel zowane na zewnętrznej powierzchni błony komórkowej i stanowią, zależnie od] typu komórki, od 1 do 10% suchej masy błony.

3.1.2.    Struktura i topografia lipidów błony komórkowej

trakcja lipidowa błon jest zbudowana z trzech podstawowych grup lipidów: fosffrl glicerydów, sfingolipidów i cholesterolu. W błonach komórek eukariotycznych fos-| foglicerydy, nazywane potocznie fosfolipidami, są pochodnymi diacylogliceroli w cząsteczkach, których trzecia grupa hydroksylowa jest zestryfikowana resztą kwasu fosforowego, będącą łącznikiem dla zasad cholinowych lub aminowych (ryc. 3.139

Podstawą struktury sfingolipidów albo inaczej lipidów sfingozynowych jesfl 18-węglowy nienasycony alkohol sfingozyna, zawierająca grupę aminową (NHlB Do sfingolipidów należą dwie grupy związków: sfingoglikolipidy i sfingofosfo-glikolipidy. Pierwsze powstają przez połączenie reszty acylowej z grupą aminowa sfingozyny, dając acylosfingozynę, czyli ceramid. Połączenie reszty cukrowej, np. galaktozy, do grupy hydroksylowej przy C-l ceramidu tworzy sfingoglikolipidy galaktocerebrozyd. Natomiast sfingofosfoglikolipidy, czyli sfingomieliny, powstał w wyniku estryfikacji grupy hydroksylowej przy C-l ceramidu kwasem cholinofos-forowym.

Cholesterol (alkohol steroidowy) jest zbudowany z czteropierścieniowego układu węglowego perhydrocyklopentanofenantrenu. Cztery pierścienie węglowa są oznaczone literami A, B, C i D. Do węgla C-10 i C-13 są przyłączone grupy metylowe (C1Ł), a łańcuch alifatyczny - do węgla C-17 (D), natomiast grupa hydrokśjl Iowa (OH) jest związana z węglem C-3 (ryc. 3.1.4).

Wszystkie trzy wymienione grupy lipidów są cząsteczkami amfipatycznym^ gdyż posiadają zarówno grupy polarne, jak i apolarne, czyli hydrofitowe i hydrofo-