skanowanie0006 (118)

94 Różnorodność organizmów — przegląd systematyczny

Rys. 3.6. Różne formy kolonii bakteryjnych

paciorkowce

gronkowce

dwoinki

czworaczki sześcianki

Rys. 3.7. Sposoby rozmieszczenia rzęsek w komórkach bakteryjnych

proces oddychania komórki, oraz — u bakterii samo-żywnych—tylakoidy (ciałka chromatoforowe), zawierające chlorofil i niekiedy inne barwniki fotosyntetyzujące.

SSs§38 Szczególną pozycję wśród bakterii zajmują archebakterie (Ar-chaebacteria) — najstarsze filogenetycznie organizmy wśród współcześnie żyjących. Archebakterie występują w ekstremalnych warunkach siedliskowych — skrajnie beztlenowych, silnie zakwaszonych lub zasolonych i w wodach o bardzo wysokiej temperaturze (bliskiej 100°C). Zdania co do ich pozycji i rangi taksonomicznej są podzielone. Archebakterie bywają traktowane jako podtyp typu bakterii, przeciwstawiany podtypowi bakterii właściwych (Eubacteńa), ale także jako osobne podkrólestwo, przeciwstawiane podkrólestwu grupującemu bakterie właściwe i sinice. Tym, co różni archebakterie od pozostałych Prokaryota (bakterii właściwych i sinic), są biochemiczne właściwości błony komórkowej (eterowe, a nie estrowe wiązania w lipidach) i ściany komórkowej (brak mureiny) oraz struktura RNA (obecność intronów, czyli sekwencji niekodujących).

3.3.2.3.

Czynności życiowe

Bakterie, w porównaniu z innymi organizmami, cechuje stosunkowo prosta budowa. Przejawiają one jednak wszystkie charakterystyczne dla świata ożywionego zasadnicze funkcje życiowe — odżywianie, oddychanie i rozmnażanie.

ll Ą;, £ Odżywianie. Pod względem sposobu odżywiania się wśród bakterii wyróżnia się formy cudzożyw-ne (heterotrofy) i formy samożywne (autotrofy).

Przeważająca część bakterii to organizmy cudzo-żywne. Bakterie te nie mają zdolności samodzielnego syntetyzowania materii organicznej z prostych składników mineralnych (nieorganicznych). Ich pożywienie musi zawierać określone gotowe substancje organiczne. Związki organiczne (białka, węglowodany, tłuszcze) występują w środowisku zwykle w postaci związków wielkocząsteczkowych, które ze względu na zwartą budowę ściany komórkowej nie mogą być w tej postaci pobrane przez komórkę; muszą być najpierw rozłożone na związki prostsze. Dlatego odżywianie się bakterii cudzożywnych polega na wydzielaniu przez nie do środowiska odpowiednich enzymów, rozkładających (tra-wiących) mstsrię orysniczoc^ w podłożu. Powstetł©. w ten sposób proste związki organiczne są osmotycz-nie wchłaniane przez komórkę bakteryjną. Wyróżnia się bakterie saprofityczne (roztocza) i pasożytnicze. Sapro-fity rozkładają martwą materię organiczną. Pasożyty zdobywają pokarm, żerując w komórkach lub tkankach organizmów innych gatunków.

Bakterie samożywne, zdolne do wytwarzania substancji organicznych ze związków nieorganicznych, są stosunkowo nieliczne. Dzielą się na dwie kategorie: bakterie fotosyntetyzujące i bakterie chemo-syntetyzujące.

Komórka bakterii fotosyntetyzujących zawiera zielony barwnik — chlorofil. Dzięki chlorofilowi bakterie e jak inne organizmy samożywne, mogą wytwarzać związki organiczne z nieorganicznych z udziałem energii słonecznej, czyli w procesie fotosyntezy.

Bakterie chemosyntetyzujące produkują substancje organiczne bez udziału chlorofilu i światła. Zamiast energii słonecznej wykorzystują energię zdobywaną przez utlenianie różnych związków nieorganicznych siarkowodoru, amoniaku, związków żelaza i innych. Reakcje utleniania tych związków są egzoer-giczne—ich przebiegowi towarzyszy wydzielanie pewnych ilości energii. Wytwarzanie związków organicz-