skanowanie0009 (83)

98 Różnorodność organizmów — przegląd systematyczny

Nosacizna występuje przeważnie u zwierząt nie-parzystokopytnych, np. koni i osłów. Choroba objawia się przewlekłym zapaleniem i ropnym wysiękiem z jamy nosowej. Ropna wydzielina zawiera bakterie i za jej pośrednictwem choroba się rozprzestrzenia.

Wąglik jest niebezpieczną chorobą bydła i owiec. Jej objawem jest owrzodzenie narządów wewnętrznych zwierzęcia.

Bardzo groźną chorobą zakaźną jest gruźlica. Gruźlica znana jest głównie jako choroba płuc u ludzi i zaliczana jest do grupy chorób społecznych, tzn. takich, które ze względu na możliwość szerokiego rozprzestrzenienia się stanowią groźbę degeneracji społeczeństwa. Bakterie gruźlicy atakują często zwierzęta, zwłaszcza bydło i trzodę chlewną. Powodować mogą nie tylko schorzenia płuc, lecz także przewodu pokarmowego, gruczołów mlekowych, kośćca i innych narządów. Szczególnie niebezpieczna jest gruźlica krów, bakterie mogą się bowiem przenosić na ludzi za pośrednictwem mleka od chorych zwierząt.

Chorobami bakteryjnymi ludzi, poza gruźlicą, są m.in.: zapalenie gardła (angina), zapalenie płuc, nagminne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, błonica (dyfteryt), płonica (szkarlatyna), krztusiec (koklusz), dur brzuszny, czerwonka bakteryjna, żółtaczka zakaźna, salmoneloza i cholera.

Choroby bakteryjne rozprzestrzeniają się wśród zwierząt i ludzi przez bezpośrednie kontakty między osobnikami, za pośrednictwem zakażonych przedmiotów, bądź też są przenoszone przez zwierzęta, głównie owady — muchy, karaluchy, pchły, wszy, pluskwy, mrówki faraona i inne.

3b3b2b6b

Znaczenie bakterii

# Znaczenie przyrodnicze. Procesy życiowe bakterii przyczyniają się do bezustannego krążenia materii w przyrodzie. Ilość materii, z której zbudowana jest Ziemia, jest niezmienna. Życie — raz zapoczątkowane — toczy się nieprzerwanie od miliardów lat. Nieustannie powstają nowe organizmy, pojawiają się i giną całe gatunki. Związki organiczne, z których zbudowane są ciała istot żywych, wytwarzane są przez organizmy samożywne z prostych składników nieorganicznych, czerpanych ze środowiska. Rośliny i inne autotrofy dostarczają zatem budulca dla całego świata ożywionego. Po pewnym okresie życia każde stworzenie ginie. Po śmierci organizmu pozostaje w nim uwięziona materia organiczna, wytworzona — bezpośrednio (u istot samożywnych) lub pośrednio (u cudzożywnych) kosztem substancji mineralnych. Nie licząc opadu pyłu kosmicznego, Ziemi nie przybywa nowych atomów poszczególnych pierwiastków. Dla zapewnienia ciągłości życia jest zatem niezbędne uwalnianie atomów węgla, azotu i innych pierwiastków już istniejących, zawartych w obumarłej masie organicznej. Te niezmiernie ważne przemiany dokonują się głównie dzięki bakteriom. Procesy życiowe poszczególnych gatunków bakterii powodują rozkład różnych złożonych substancji organicznych (np. białek i błonnika) na proste związki nieorganiczne, włączając je do cyklu obiegu materii. Tylko niewielką bowiem część przetwarzanych związków bakterie zużytkowują na budowę swego ciała i wytwarzanie niezbędnej do życia energii. Procesy krążenia pierwiastków w przyrodzie uzupełnia działalność bakterii nitryfikacyjnych, bakterii wiążących azot atmosferyczny oraz bakterii przeprowadzających różnego rodzaju fermentacje.

Bakterie saprofityczne spełniają również rolę sanitarną w przyrodzie. Uczestniczą w oczyszczaniu środowiska z licznych, często szkodliwych dla innych organizmów metabolitów i innych nieczystości, rozkładając je na nieszkodliwe produkty.

Niektóre bakterie w bezpośredni sposób warunkują życie wielu zwierząt. Pokarm zwierząt roślinożernych, m.in. przeżuwaczy, składa się z przeważającej części z błonnika, którego soki trawienne tych zwierząt nie rozkładają. W przewodzie pokarmowym roślinożercówżyje obfita symbiotyczna flora bakteryjna, a także liczne pierwotniaki. Mikroorganizmy te w,, ipują w ogromnych ilościach i mają zdolność rozkład nia błonnika, który wykorzystują następnie jako własr pokarm. Dopiero masy nieustannie obumierających Lakterii i pierwotniaków, przesuwane do dalszych części przewodu pokarmowego zwierząt roślinożernych, są przez nie trawione i wchłaniane. Tak więc krowa zjadająca trawę przede wszystkim odżywia się mikroorganizmami, które zasiewie Znaczenie gospodarcze. Działalność bakterii, rozpatrywana pod kątem wpływów na gospodarkę człowieka, może być oceniana jako dodatnia i ujemna. Gospodarcze znaczenie bakterii w wielu dziedzinach, szczególnie w rolnictwie, wynika z ich ogólnego znaczenia przyrodniczego. Wzbogacając glebę w przyswajalne dla roślin składniki odżywcze, bakterie podnoszą jej żyzność. Na gruntach uprawnych rozkładają obornik lub kompost.

Bardzo ważna dla rolnictwa jest także rola glebo-twórcza bakterii. Dzięki udziałowi w wytwarzaniu próchnicy bakterie podnoszą walory uprawne gleb, ponieważ próchnica nie tylko zwiększa żyzność gleby, ale równocześnie nadaje jej pożądaną strukturę gruzeł-kowatą. Gleby o strukturze gruzełkowatej są przewiewne i dłużej zatrzymują wodę.

Ogromną rolę odgrywają bakterie w oczyszczaniu wód. Ta ich działalność jest wykorzystywana w biologicznych oczyszczalniach wody, gdzie bakterie — wspólnie z innymi mikroorganizmami — rozkładają zawarte w ściekach związki organiczne do nieorganicznych, m.in. dwutlenku węgla, azotanów i fosforanów.

Różne bakterie wytwarzają w procesach przemiany materii rozmaite związki o ogromnym niekiedy znaczeniu dla człowieka. W procesach fermentacji powstaje m.in. alkohol etylowy, kwas mlekowy, kwas octowy