skanowanie0012 (101)

umysłowej. Rozróżnia więc on w toku jednej i drugiej pracy następujące etapy: postawienie celu lub zadania pracy, dobór i przygotowanie środków dla niej, ustalenie planu, sposoby jej wykonania, wykonywanie poszczególnych kroków pracy według przyjętego planu, powiązanie jej składników w całość, ustalenie rezultatu pracy, jego ocena.

Głównym jednak przedstawicielem szkoły swobodnej pracy duchowej jest Hugo Gaudig (1860—1923). Swoje idee pedagogiczne propagował w wielu wykładach, zwłaszcza w „tygodniach Gaudiga”, które zyskały mu duży rozgłos i zjednały wielu zwolenników w Niemczech. Gaudig¹ zwalczał teze. Kerschensteinera, że wychowanie jest ostatecznie wychowaniem dla państwa. CHemwychb-wania jest bowiem rozwijanie osobowości ucznia. Pojęcie to jednak nie jest dość jasne. Odróżnia on je od indywidualności, gdyż indywidualność stanowiąca osobnicze różnice psychicznych właściwości jednostki jest jej „dana” (gegeben) z natury, bez przyczyniania się jednostki do jej powstania. Osobowość natomiast ma ona uzyskać przez własny wysiłek _T przez pracę niuTswoją indywidualnością, którą uszlachetnia i modyfikuje. Test ona „zadana” (dufgegebtrn): gg ' '"Indy wiHualhość posiadamy ,,biemie”7o§obbwość zyskujemy, „czynnie” prżez^iasha~aktyy^ść. Powstaje ona przez swobodną duchową pracę nad sobą (freie, werdendę Personlichkeit'). Kierunek rozwoju i uszlachetnienia osobowości leży w godzeniu indywidualności z uspołecznieniem. Indywidualność bowiem jednostki podlega„dzia-łaniu sił społecznych środowiska, w którym ona żyje. W procesie dżiałaHm~owych sił jednostką nie jest tylko biernym przedmiotem podlegającym ich y^ł^oin^ ale "współdziała « nimi. W ten sposób wybiem_ona7iu^ja^rs^^yWÓWl^0dD3d9l^to^ę03^pyńada jej indywidualności, ale też równocześnie przekształca je przy pomocy swej indywidualności. Osobowość jest tedy wypadkową dwóch warunkówJcształtuiacych i^ ifrdwyT[dualności i wpływów społecznych i staje się osobowością uspołecznioną. Jest więc wi-doczne, że swoboda rozwoju osobowości nie jest “pełna. To też

Gaudig uważa, że jest ona określona przez „kompromis” miedzy działaniem obu rodzajów ^Rił, które kształtują osobowość: interesów indywidualności i interesów społecznych.

Odbywa sie ono przez iego własna prace „duchową*.?- Dlatego nic idzie o czynności nauczania ze strony nauczyciela, ale o czynności uczenia się ucznia. Nauczyciel może-uczniowi jeflyńie^omagać w jego pracy nad budowaniem własnej osobowości, a zwłaszcza działać tak, aby uczeń uzyskiwał „technikę” tej pracy, zapewniającej mu pełną własną wolhość i samodzielność. Odnosi się to także do techniki pracy umysłowej, w której można rozróżnić różne rodzaje technik, np. technikę obserwowania, opisywania, rozmowy, stawiania pytań, posługiwania się książką itp. Głównym zadaniem kształcenia jest wdrażanie ucznia w te i inne podobne techniki pracy dn-cRwej, które pOZWolą mu iuż kształtować swoją osobowość,.swój -umysrjjsharąkten

W początkowych jednak latach nauki swoboda i samodzielność ucznia jest ograniczoną przez nauczyciela, który występuje jako czynnik kierujący swobodną pracą ucznia. Ale ograniczanie to jest możliwie delikatne i stosowane tylko w razie istotnej konieczności. Organizacja pracy w klasie ma charakter zespołowy. Klasa pracuje jako całość, ma ona pewne zadania i obowiązki, które są spełniane zespołowo. Ale w tej zespołowości nie zanika praca indywidualna, przez co nie występuje niwelacja indywidualności na rzecz zespołu uczniów. Ponieważ idzie o zdobycie techniki w dziedzinie różnych czynności „duchowych”, więc same treści tych. czynności schodzą na drugi plan. Stąd szkoła Gaudiga przechyla się silnie ku formalizmowi dydaktycznemu. Treści nad którymi się pracuje, są nieliczne, bo nie idzie o dużą wiedzę, ale o rozwijanie całości duchowej ucznia. Treści te są głównie czerpane ze środowiska otaczającego dziecko, ze swojszczyzny.

1

Didaktische Kdtzerein, 1904; Didaktische Praludien 1908 i Die Schule im Dienste der werdenden Personlichkeit, 1922j Die Idee der Personlichkeit, 1923 j Theorie und Prexis der freien geistigen Schularbeit, 1921.