skanowanie0017 (64)

Ponadto występuje tutaj jeszcze inna para pojęć, które stanowią elementy charakteryzujące te kierunki. Są to pojęcia naturalizmu i humanizmu.

Naturalizm pedagogiczny uważa proces wychowania za zjawisko „naturalne”, analogiczne do innych zjawisk przyrodniczych, bo za pewną stronę ogólnego pojęcia życia: wychowanie jest objawem dążności do zachowania gatunku. Wskutek tego prawa odnoszące się do tego procesu są tego samego rodzaju, co prawa przyrodnicze. Określają one związki przyczynowe, są konieczne i obiektywne, są prawami „kauzalnymi”.

W odróżnieniu od naturalizmu humanizm pedagogiczny uważa proces pedagogiczny za proces właściwy szczególnie istocie ludzkiej. Jest to proces spełniany świadomie i celowo, posługujący się pojęciem wartości i pojęciem struktury wartości. Jego prawidłowości są odmienne od prawidłowości przyrodniczych. Nie są to prawidłowości przyczynowe, ale celowe, teleologiczne, nie idzie w nich o konieczność, ale o powinność, są aksjologicznymi normami. Te dwa pojęcia „naturalizmu” i „humanizmu” krzyżują się w czterech poprzednio wymienionych kierunkach pedagogicznych z dwoma innymi pojęciami: ze subiektywizmem i obiektywizmem pedagogicznym.

Stąd otrzymujemy: .

Po stronie subiektywnej pedagogiki żądającej rozwoju „od wewnątrz” i jego indywidualnej swobody:

|. pedagogikę funkcjonalna narerhowang natur-ali-zmprp, gfc-r^jpym pajdocentryzmem i indywidualizmem;

2. pedagogikę personalistyczną, nacechowana humanizmem, umiarkowanym paid0r.entry7.mem—i—indywidualizmem.

Po stronie obiektywnej pedagogiki wymagającej urabiania „od zewnątrz”:

1.    pedagogikę kultury nacechowaną humanizmem opartym na dobrach kultury i umiarkowanym urabianiu;

2.    pedagogikę społeczną (w szerszym znaczeniu), która jeszcze rozpada się na dwie odmiany:

a.    na naturalistyczną „socjologię wychowania”,

b.    humanistyczną „pedagogikę społeczną” w znaczeniu ciaśniej-szym.

Te dwie odmiany pedagogiki społecznej należy jeszcze bardziej szczegółowo rozróżniać. „Socjologia wychowania” uważa proces wychowania za obiektywny proces naturalny, związany z naturalnym współżyciem społecznym ludzi, za proces życia społecznego człowieka, zmieniający się razem ze zmianami tego życia. „Pedagogika społeczna” w ciaśniejszym znaczeniu uważa proces wychowania za świadomą i celową czynność człowieka, która jest oddziaływaniem dorosłych na młodzież w celu ukształtowania jej charakteru zgodnie z potrzebami społecznymi.

Następujący schemat pozwala ująć te kierunki wraz z ich charakterystycznymi cechami:

.Pedagogika subiektywna (swobodny rozwój):

✓ \

ped. funkcjo- ped. persona-nalna    listyczna

(skrajny pajdocen- (umiarkowany paj-tryzm, naturalizm) docentryzm, humanizm)

Pedagogika obiektywna (urabianie):

j/    \

ped. kultury ped. społeczna

(wartość i struktura (w szerszym wartości, humanizm) znaczeniu)

^ |

ped. spoi.

(w ciasn. znaczeniu, humanizm)

T

Socjologia

wychowania

(naturalizm)

Te różne kierunki pozostają w różnych zależnościach od pedagogiki pragmatyzmu; przy czym kierunki obiektywizujące wyraźnie się od niej oddalają. Bywają one też łączone ze sobą na różne sposoby i tworzą połączenia różnych idei pedagogicznych, co utrudnia zaliczenie niejednego kierunku do jakiejś zdecydowanej grupy. Na różne sposoby są w nich połączone podstawowe pojęcie subiektywizmu i obiektywizmu, swobodnego wzrostu i urabiania, indywidualizmu i uspołecznienia, naturalizmu i humanizmu. Prowadzi to wprawdzie do dużej rozmaitości pojęć, tez pedagogicznych i metod badania, do układów treści bardziej lub mniej jednolitych. Zawsze jednak brak ich zwartości i określonej integracji. Ta rozmaitość treści świadczy o wielkiej żywotności teorii wychowania; zwłaszcza

133