skanowanie0018

samym czasie również Kamarina bije monetę złotą z głową Ateny i gałązką oliwną (tabl. VI 8). Moneta brązowa bita jest na Sycylii od 450 r. p.n.e. Zaczęły ją bić Himera, Selinunt i Akragas. Miasto Leontinoi wprowadza brąz do emisji w 425 r. p.n.e., a Gela pod sam koniec V w.

Sztuka monetarna Italii, jakkolwiek nie ustępowała poziomem sycylijskiej, różniła się od niej nieco większą miękkością i delikatnością stylu. Nie miała ona też tego zasięgu wpływów, co na przykład mennictwo Syrakuz, nie miała też tak wyraźnej i wybitnej galerii medalierów. Niemniej jednak i tu spotykamy się niejednokrotnie z monetami sygno-wunymi przez artystów wysokiej miary. Miasta italskie biły na ogół monety nieprzerwanie przez cały V i IV w. p.n.e. Zdarzały się jednak wypadki, że niektóre z nich ucierpiały w wyniku agresji Dionizjosa z Syrakuz czy plemion italskich i to musiało odbić się na ich mennictwie.

Taki los na przykład spotkał miasto Region. Od upadku unii politycznej, jaką miasto to nawiązało z Messaną, zakończonej w 460 r. p.n.e., Region zaczyna umieszczać na emisjach własne oryginalne wizerunki, a zwłaszcza maskę lwa, której na rewersie towarzyszy głowa Apollona (tabl. VII2). Spotyka się tam także wdzięczną postać siedzącego legendarnego założyciela miasta. Na tych monetach, wykonanych przez wybitnych medalierów, pojawiają się sygnatury. Jedną z nich można łączyć z Pythagorasem, słynnym rzeźbiarzem tamtejszym z końca V w. p.n.e. W 387 r. p.n.e. miasto zostaje zniszczone na skutek agresji tyrana Syrakuz i zaprzestaje produkcji menniczej. Następnie jeszcze tylko na krótko wznawia ono emisje w latach pięćdziesiątych, ale nie osiągają one już tego poziomu artystycznego i tego znaczenia.

W drugiej połowie V w. p.n.e. wielu artystów miejscowych sygnuje monety w miastach Italii. Spotykamy ich sygnatury na monetach Kyme, gdzie możemy podziwiać wspaniale przedstawioną oryginalną tematykę monetarną — wizerunek legendarnego potwora morskiego Scylli (tabl. VII 3), czy na egzemplarzach bitych w Termie, ozdobionych pełnymi wdzięku dziewczęcymi postaciami Nike (tabl. VII 4). Styl tych wizerunków wykazuje wyraźne koneksje ze stylem attyckim.

Jednak licznymi emisjami, bardzo obfitym i bogatym mennictwem odznaczały sięl w Italii Turioi i Tarent. Turioi było kolonią założoną w 445 r. p.n.e. w pobliżu miejscag położenia dawnego Sybaris, zniszczonego w czasie wojny z Krotonem przy końcu VI w. p.n.e. Byk, będący głównym motywem monetarnym Sybaris przechodzi-na monety Turioi (tabl. VII 5). Głowa Ateny znajdująca się na ich awersie nawiązuje do faktu, że miastel było kolonią ateńską. Charakterystycznym szczegółem, rozróżniającym wizerunek bogiriil jest postać Scylli, która zdobi dzwon jej hełmu. Od IV w. p.n.e. spokojnie kroczący byk został zmieniony na zwierzę rozwścieczone, ryjące rogami ziemię (tabl. VII 6).

Tarent bije na początku V w. p.n.e. srebrne statery z młodym Tarasem, założycielem! miasta, jadącym na delfinie, wyobrażonym na jednej stronie, a na drugiej z postacią siedzącego młodzieńca (tabl. VII 7). W ciągu V w. p.n.e. siedzącego młodzieńca zastępuje młodociany jeździec i ten typ wizerunku pozostaje w Tarencie przez cały IV w. p.n.e. Zmieniają się jednak szczegóły, różnego typu'dodatki czy atrybuty, a także rozwija się styl, tworząc wspaniałą galerię jeźdźców na koniu i jeźdźców na delfinie (tabl. VII 8). W Tarencie też bije się dużo złotych monet. W Italii, tak jak i w innych miastach greckich omiąjo złotych monet łączą się z potrzebą sprowod zonia i opłacenia nsjemnogo żołnierza. Powtarząjąoe się ataki plemion z głębi lądu wymagały takich działań. Złoto emisjo rozpoczynają się w Tarencie serią wybitą w 344 r. p.n.e. w związku z pomocą przysłaną przez Spartan pod wodzą Archidamosa, a potem już każdej obcej interwencji towarzyszyła taren-cka moneta złota (w latach 334-330p.n.e. Aleksander żEpiru, w 315 r. p.n.e. znów Spadanie z Akrotatosem na czele (tabl. VII 9) a wreszcie w 281 r, p.n.e. interwencja Pyrrusa).

Omawiając emisje monet Italii nie można pominąć monety, która pojawia się na ziemi italskiej, ale nie jest bita przez miasta greckie. Są to monety Etrurii. Napisy nie dó odczytania ze względu na nieczytelne liternictwo, nieuporządkowany system monetarny, wstrzymują ustalenie chronologii i wydzielenie mennic. Monety pochodzą na pewno z kilku ośrodków, z których zidentyfikować dało się tylko Wetulonię i Populonię. Bito je zresztą w niewielkich ilościach w srebrze, w brązie a nawet w złocie, mają one wizerunki wykonane prymitywnie, przeważnie jednostronnie.

Tereny północne. V i IV w. p.n.e. są również okresem największego rozwoju mennic-twa na terenach północnych, gdzie największą rolę odegrała Macedonia, która w okresie następnym, dominować będzie nad całym mennictwem starożytnego świata.

Na północnych wybrzeżach Morza Czarnego powstają coraz nowe ośrodki miejskie* a dawne rozrastają się do nie znanych dotąd rozmiarów. Szczególne-.znaczenie zyskują Olbia i Pantikapaion. Należy także wymienić Chersonesos, a takźemniejsze miasta, któro efemerycznie tylko pod koniec V w. i na początku IV w. p.n.e. emitują w niewielkich ilościach monety, a mianowicie: Myrmekion, Śinde, Fanagoreia, Apollonia czy Nymfuion, Niektóre z nich, jak Fanagoreia, będą jeszcze wznawiać swoje, równie nietrwałe, emisje monet w okresie panowania Mitrydatesa Eupatora, ale większość z nich nie powtórzy ich już nigdy. Olbia emituje jeszcze przez cały omawiany okres swoje oryginalne wielkie limo monety brązowe, choć wyobrażenia na nich zmieniają się i ulegają przeobrażeniom stylo* wym. W wieku V p.n.e. pojawia się na ich awersie głowa Gorgony przedstawiona en liiee, a na rewersie początkowo pozostaje niezmienione od epoki archaicznej koło o czterech szprychach. Nieco później wchodzi na jego miejsce tak charakterystyczne dla terenów nadczarnomorskich wyobrażenie: orzeł z delfinem w szponach (tabl. VIII1). Najprawdopodobniej był to widok pospolity dla mieszkańców.wybrzeży morskich,'bo ten sam wizerunek pojawia się również na monetach miast położonych na południowym brzegu M orzą Czarnego: w Sinope w Paflagonii czy Amisos w, Poncie,a także w Istros wMezji. W IV w. p.n.e. te niezwykłe olbijskie nominały, wykonane w tak daleko od centrum świata śród* ziemnomorskiego położonym mieście, ulegają wpływom sztuki sycylijskiej. Na u wen* tego asa wchodzi przedstawiona en face głowa kobieca o wyraźnych koneksjach z syrakuzim- k.| Aretuzą. W tym wypadku jednak przedstawiona tu osoba wyobraża Demctcr, ważno bóstwo tych rolniczych terenów, Pierwsze srebrne monety wchodzą do produkcji nim jeszcze Wycofane zostaną wielkie monety brązowe. .Najstarsze emisje srebrnych staterów ollilj-kich z wizerunkiem klęczącego Heraklesa i koła o czterech szprychach datować można na koniec V w. p.n.e. (ok. 410 r.). WIV w. p.n.e. zmieniono ■■całkowicie symbole nu stale-ruch, wprowadzając na awers profil Demeter, a na rewers orła z delfinem w szponach, W tym samym Czasie wybito niewielką ilość drobnej monety złotej. Były to hemidruohmy według systemu attyckiego. Pod koniec IV w. p.n.e. przeprowadzono również rofóhnf monet brązowych, przechodząc na jednostkę bita, ważącą % dotychczasowego Innego nim.

Pantikapaion umlinjn w dalszym ciągu irobnią monetę z głową lwa, zapoczątkowaną w VI w. p.n.e,, z tym że w ciągu V w. p.n.«v kwadrat wklęsły staje się coraz lun dziej