skanuj0011

akcentowano indywidualny i osobowościowy punkt widzenia na bariery rozwoju oraz metody osiągania harmonii ze środowiskiem czy też przezwyciężania zjawisk patologii. Tymczasem przecież — pisze W. Gordon — celem praktycznych działań w pracy socjalnej jest utrzymywanie równowagi pomiędzy jednostką a jej środowiskiem - co oznacza interwencję zarówno w środowisko oraz jego poszczególne komponenty i składniki, jak i przeżywającą trudności osobę, której zdolności i możliwości są niewystarczające, aby zrównoważyć wymagania środowiska [cyt. za: Compton, Galaway 1975, s.458).

Z kolei na profesjonalny aspekt działań w realizacji zadań kładą nacisk dwaj inni teoretycy tej dyscypliny, tj. B. Dubois oraz K. K. Miley. Praca socjalna zatem zdaniem tych autorów „...obejmuje działania profesjonalne mające na celu poprawę warunków życia jednostki i społeczeństwa oraz złagodzenia ludzkiego cierpienia i rozwiązywanie problemów społecznych. Pracownicy socjalni, jako zawodowi opiekunowie, pracują z ludźmi, by rozwinąć ich zdolności i zwiększyć ich możliwości działania, udostępnić społeczną pomoc i środki oraz by rozwinąć struktury społeczne, które tworzą możliwości tego działania” [Dubois, Miley 1996, s. 25).

W kontekście przykładowo przytoczonych ujęć pracy socjalnej, głównie teoretyków amerykańskich, w istocie można powiedzieć, iż — właściwie w USA - zakres działań w tym obszarze jest stosunkowo szeroki. Do zadań pracownika socjalnego należy bowiem nie tylko - a nawet może nie przede wszystkim - pomoc materialna, ale także różnorodna działalność o charakterze edukacyjnym, rewalidacyjnym, resocjalizacyjnym oraz terapeutycznym, skierowana do osób i rodzin, które mają trudności w społecznym funkcjonowaniu z powodu różnego rodzaju deficytów interpersonalnych, psychologicznych, fizycznych, społecznych, tudzież wszelkiego rodzaju nałogów [Szmagalski 1996, s. 77].

Nieco wężej ujmuje się pracę socjalną w wielu krajach zachodnioeuropejskich, a także w Polsce. Pewną syntezą tych określeń dla krajów Unii Europejskiej jest definicja przedstawiona przez Radę Europy w Rezolucji nr 16, w której czytamy: „...praca socjalna jest specyficzną działalnością, której zadaniem jest ułatwianie wzajemnego przystosowania jednostek, rodzin, grup i środowisk społecznych, w którym żyją, oraz rozwijanie poczucia własnej wartości indywidualnej poprzez wykorzystanie możliwości tkwiących w ludziach, w stosunkach interpersonalnych, oraz zasobach udostępnionych przez społeczności lokalne [Szatur-Jaworska 1995,

s. 108].

Widoczny w tej definicji jest mniejszy nacisk położony na funkcje profilaktyczno-edukacyjne tego rodzaju działalności - co charakteryzowało wiele ujęć amerykańskich.

Ostatecznie, według Ch. D. Garvina i B. A. Seabury*ego, w większości określeń tego jak - głównie w USA - rozumiana jest praca socjalna, można doszukać się następujących cech wspólnych:

(Jstoty pracy socjalnej upatruje się głównie w sposobach poszukiwania przez jednostkę zaspokojenia swych potrzeb środowiskowych oraz w reakcjach środowiska na te potrzeby. ^;

Rola pracownika socjalnego ingerującego w relacje pomiędzy jednostką a środowiskiem, powinna polegać m.in. na: a) rozwiązywaniu lub redukowaniu problemów, które powstały na skutek dysfunkcjonalnych reakcji jednostka - środowisko; b) zapobieganiu zagrożeniom, które z tego rodzaju interakcji mogą wynikać; c) wzmacnianiu ludzkiego potencjału tak, aby możliwe było twórcze oraz satysfakcjonujące życie jednostki w środowisku.

Polepszenie warunków ludzkiego życia oraz rozwiązywanie problemów społecznych, może być realizowane za pomocą różnych środków, takich jak: a) rozwijanie zdolności i umiejętności do rozwiązywania własnych problemów poprzez korzystanie z własnych zasobów rozwojowych; b) pomaganie ludziom w radzeniu sobie z problemami środowiskowymi poprzez poprawianie jakości ich kontaktów z osobami im bliskimi (np. rodzina, przyjaciele, sąsiedzi, koledzy z pracy); c) promowanie odpowiedzialnych, humanitarnych oraz efektywnych działań w systemach dostarczanych ludziom środków i usług; d) włączanie ludzi w systemy, zdolne dostarczyć ludziom środki i usługi zwiększające ich rozwojowy potencjał.

Jak widać, główna idea większości ujęć definicyjnych ogniskuje swoją uwagę na poprawieniu interakcjach jednostki ze środowiskiem w celu optymalizacji rozwoju jednostki. Przy czym ową optymalizację można rozumieć co najmniej dwojako: 1) to co jednostka otrzymuje dla swego rozwoju z zasobów środowiska; 2) to czym zdolna jest środowisko to wzbogacić. W tym sensie pracownik socjalny zmierza w swojej pracy do tworzenia takich interakcji, które przynoszą optimum pożytku zarówno jednostce poprzez odpowiednią zmianę jej zachowań; jak i środowisku poprzez przebudowę jego dysfunkcjonalnych komponentów lub składników, lub równoczesną zmianę zarówno jednostki, jak i środowiska [Garvin, Seabury 1998,$. 30-31].

25