1841899710

11

REPORTAŻ — ZARYS PROBLEMATYKI

punkt widzenia na reportaż skłania się ku przyznawaniu temu gatunkowi w głównej mierze artystycznych, obcych publicystyce cech:

„Reportaż jest utworem na pograniczu prozy artystycznej i rodzajów literackich używanych w gazecie. (...) Jeżeli reportaż wyszedł spod pióra mistrza, to ma wszelkie cechy opowiadania (...). Reportaż jest samodzielnym, literacko-artystycznym rodzajem twórczości dziennikarskiej. W odróżnieniu od innych rodzajów publicystyki zawiera on elementy artystycznego, obrazowego opisu; w odróżnieniu od rodzajów literackich opiera się o konkretne fakty, zawiera elementy publicystyki, badania naukowego”²⁵). '

Daleko idące wnioski dla metodologii badań wyciąga z tej „pogranicz-ności” reportażu autorka cytowanej już pracy „Sztuka reportażu”²⁰). Ż u r b i n a opiera swą definicję gatunku właśnie na specyfice poznawczej reportażu:

..Reportaż jest tym rodzajem sztuki, który przejął nieco zarówno z istoty literatury jak i nauki, stając się dziedziną godzącą obie strony, jf...) Należy stwierdzić, że reportaż wypełniając swe zadania ideowo-artystyczne, określił się jako gatunek, dla którego charakterystyczną tendencją jest szkicowanie tego czy innego zjawiska społecznego nie licząc się z barierami między sztuką, publicystyką i nauką. W tym tkwi jego swoistość” ²⁷).

Żurbina powołując się na spostrzeżenie M. Gorkiego, iż „reportaż stoi gdzieś pomiędzy badaniem (issledovanijem) a opowiadaniem”'-⁸), dochodzi do następującej oceny różnic cechujących metody poznania reportażu i beletrystyki:

„Badanie życia dla powieści, opowiadania, noweli, poematu służy autorowi do wyrażania charakteru jego bohaterów, dla tworzenia treściowych i kompozycyjnych sytuacji (...). W reportażu badanie odgrywa inną, bardziej samodzielną rolę. Przenika głęboko do wszystkich obrazów reportażu, nasyca je, określa jego strukturę, stwarza jego artystyczną specyfikę”²⁹).

Radziecki teoretyk literatury, L. I. Timofiejew przyznaje również reportażowi pograniczną pozycję, aczkolwiek w jego ujęciu granice wyznaczające zakres gatunku przebiegają nieco inaczej niż w ujęciu cytowanych powyżej autorów. Przyjmując za punkt wyjścia stosunek reportażu do przedstawianych faktów, dochodzi L. I. Timofiejew do rozróżnienia metod poznania w tym gatunku i dziełach literackich sensu stricto.

Zdaniem Timofiejewa reportaż — w odróżnieniu od dzieł literatury^ w ścisłym tego słowa znaczeniu — opiera swe istnienie o jednostkowe, autentyczne i nieuogólnione fakty; z drugiej natomiast strony, pod względem sposobu wykorzystania tych faktów reportaż zbliża się do opowiadania czy powieści. — taką samą bowiem rolę spełnia w nim typizacja przedstawień. W ujęciu Timofiejewa reportaż jest gatunkiem a r t y-styczno-historycznym (terminem tym autor obejmuje także pamiętniki, powieść biograficzną i in.):    J

-') Borys Polewoj: Reportaż w gazecie. Stenogram wykładu wygłoszonego w 1951 r. w Wyższej Szkole Partyjnej przy KC PZPR. Warszawa 1954 r. Wydział Dziennikarstwa UW, str. 1 i 4.

^ic) E. Żurbina: Iskusstwo oćerka. Moskwa 1957 r.

^2T) Ibid. str. 14.

^2K) Ibid. str. 17.

-*) Ibid. str. 18—19.