skanuj0014 (97)

4.1. Turystyka przyrodnicza jako integralna część turystyki zrównoważonej 91

dów wskazujących na jej istotną rolę w kształtowaniu postaw proekologicznych, jak również praktycznego wdrażania w życie idei ochrony przyrody (np. przy tworzeniu parków narodowych i innych obszarów chronionych). Można przyjąć, że od lat 70. XIX w. (od utworzenia w 1872 r. parku narodowego Yellowstone w Stanach Zjednoczonych) uważa się, że najlepszym odzwierciedleniem dbałości człowieka o przyrodę jest powoływanie parków narodowych i innych obszarów chronionych.

Czasami są wyrażane jednak opinie, iż turyści na obszarach chronionych stanowią niekiedy zagrożenie dla przyrody, lecz przy właściwym zarządzaniu ruchem turystycznym w parkach niebezpieczeństwo to można wyeliminować. Poza wspomnianymi we wcześniejszych rozdziałach koncepcjami ograniczania i regulowania ruchu turystycznego na obszarach chronionych³², do częściej stosowanych rozwiązań należy uświadamianie turystom celów, jakim służą parki narodowe, parki krajobrazowe i inne przestrzenne formy ochrony przyrody, a także propagowanie postaw proekologicznych³³.

Jednym z najczęściej przywoływanych w literaturze polskiej [Kulczycki 1968; War-szyńska, Jackowski 1978] przykładów znaczenia turystyki dla propagowania postaw proekologicznych jest działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (jeszcze wcześniej Towarzystwa Tatrzańskiego, później przemianowanego na Polskie Towarzystwo Tatrzańskie), które przez swoją działalność - polegającą m.in. na szerzeniu idei ochrony przyrody i aktywnego wypoczynku w środowisku przyrodniczym -stało się pośrednio promotorem powoływania w Polsce parków narodowych i innych obszarów chronionych. Podobnie było i jest w innych krajach (np. w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych), w których właśnie organizacje zrzeszające miłośników krajoznawstwa stawały się głównymi orędownikami (obok naukowców) tworzenia obszarów chronionych na terenach szczególnie cennych pod względem przyrodniczym. Rola turystyki w prowadzeniu działań na rzecz ochrony przyrody nie polega jedynie na popieraniu inicjatyw dotyczących tworzenia parków narodowych, czy rezerwatów. Można znaleźć liczne przykłady pokazujące, że właśnie dzięki turystyce w wielu miejscach władze i mieszkańcy zaczęły dbać o stan szaty roślinnej i świata zwierzęcego, zdając sobie sprawę, iż mogą one przyciągnąć turystów. Jako przykład mogą posłużyć działania podejmowane w niektórych państwach Afryki i Ameryki Łacińskiej, gdzie już od lat 70.-80. XX w, są prowadzone kampanie uświadamiające miejscowej ludności, iż otaczająca ją przyroda jest podstawowym powodem przyjazdu zagranicznych turystów. Jako przykład mogą służyć inicjatywy podejmowane w Ekwadorze [Lisocka-Jaeger-mann 2003], Ugandzie [Obua, Harding 1996; Lepp 2007], Zimbabwe [Ferreira 2004], czy też w Republice Południowej Afryki, o czym pisze A. Spenceley [2008]. Zdaniem

Problem ten porusza m.in. W. Hurkała [2008].

³³ Głównie dzięki budowaniu centrów informacyjno-edukacyjnych i tworzeniu tzw. ścieżek edukacyjnych (ścieżek dydaktycznych). Tak jest m.in. w Polsce, gdzie praktycznie w każdym parku narodowym utworzono ścieżki dydaktyczne (pierwsza powstała jeszcze w latach 70. XX w. w Kampinoskim Parku Narodowym) [Partyka 2008]. Od strony metodycznej problem właściwego wytyczania i zagospodarowywania szlaków i ścieżek dydaktycznych wyznaczonych z myślą o ekoturystyce badała m.in. E.M.J.C. Schaller [2001], która zajmowała się kilkoma edukacyjnymi szlakami turystycznymi w Republice Południowej Afryki.