skanuj0021 (166)

6.2. Wptyw czynników antropogenicznych na przyrodę Polski

6.2. Wptyw czynników antropogenicznych na przyrodę Polski

231

zwłaszcza we wschodniej części kraju. Taki typ gospodarki, dawno zaniechanej w krajach Europy Zachodniej, umożliwił przetrwanie na obszarze Polski wielu gatunków rzadkich roślin segetalnych (powszechnie i pogardliwie nazywanych chwastami) lub roślin reprezentujących siedliska okrajkowe z agrocenozami, gdzie indziej już niespotykanych, np. miłka letniego, dymnicy różowej lub połonicznika kosmatego (Ratyńska i Boratyński 2000). Miał też korzystny wpływ na faunę związaną z krajobrazem rolniczym.

Skutki wielkoobszarowych monokultur w rolnictwie

Niestety, w latach 1950—1990 w miejsce mozaiki użytków rolnych wprowadzano wielkopowierzchniowe monokultury, najpierw głównie w związku z organizacją Państwowych Gospodarstw Rolnych i obowiązującym w nich modelem użytkowania gruntów, później także wskutek gwałtownego wzrostu powierzchni pewnej części gospodarstw prywatnych. Ze zmianą struktury przestrzennej użytków rolnych wiązała się likwidacja miedz, oczek wodnych, lokalnych mokradeł, zadrzewień śródpolnych i skarp, co w konsekwencji prowadziło do unifikacji krajobrazu i dewastacji przyrodniczo cennych siedlisk, a także sprzyjało nasileniu procesów erozji wietrznej gleb, obejmujących ok. 8,8 min ha użytków rolnych, tj. niemal połowę ich całkowitej powierzchni.

Skutki stosowania nawozów mineralnych i pestycydów

Niemały wpływ na przyrodę agrocenoz i ich otoczenia, zwłaszcza jezior i rzek, miało stosowanie nawozów mineralnych, intensyfikowane przez 30 lat od połowy XX wieku. Jeśli w latach 1938-39 na 1 ha użytków rolnych stosowano niespełna 5 kg czystego składnika NPK (nawozy azotowo-fosforowo-potasowe), to w latach 1950—1955 czterokrotnie więcej, a w okresie 1976—1990 przeciętnie 185 kg na 1 ha każdego roku! W tym samym czasie wzrastało zużycie pestycydów¹ (herbicydów, fungicydów i insektycydów). Nawozy mineralne i chemiczne środki ochrony roślin były istotnym czynnikiem zubożającym florę segetalną i faunę glebową, a ponadto zanieczyszczającym glebę, jeziora i rzeki, do których docierały zmywane z pól przez wody opadowe, powodując ich stopniową eutrofizację. Dzięki wprowadzeniu nowych odmian roślin uprawnych, a także na skutek przejściowej pauperyzacji ludności wiejskiej, w ostatnich kilkunastu latach ilość substancji chemicznych używanych w celu nawożenia gleb i ochrony roślin uprawnych znacząco zmalała.

Skutki

mechanizacji rolnictwa i wielkotowarowej hodowli zwierząt

Do czynników niekorzystnie wpływających na różnorodność biologiczną obszarów wiejskich należało wreszcie coraz powszechniejsze stosowanie ciężkich maszyn rolniczych, niszczących fizyczną i biologiczną strukturę gleby, oraz stopniowy zanik pasterstwa na rzecz rozwoju zamkniętej, wielkotowarowej hodowli bydła i trzody chlewnej, intensywnego szczególnie w ostatnim dziesięcioleciu. Dalszy wzrost liczby wielkich ferm bydła i trzody chlewnej, stosujących bezściółkową metodę hodowli, a tym samym wprowadzających do gleby i wód powierzchniowych

1

Pestycydy: ogólna nazwa środków chemicznych stosowanych do ochrony roślin uprawnych przed chorobami grzybowymi (fungicydy), szkodnikami owadzimi (insektycydy), chwastami (herbicydy) itd. Są szkodliwe lub wręcz toksyczne dla zwierząt i człowieka. Powodują pogarszanie stanu sanitarnego wód podziemnych, naruszają procesy samooczyszczania się wód i przyczyniają się do zjawiska ich eutrofizacji. Mają długi czas rozpadu, dlatego akumulują się w środowisku.