skanuj0031

języka > coraz częściej bywa zastępowany takimi terminami jak: < gr matyka normatywna >, <językoznawstwo (lingwistyka) normatywni! <normatywistyka>, < polityka językowa (glottopolityka)>, <pedMoj gika językowa >, co uzasadnia się następująco¹:

„Po prostu — z chwilą nawrotu do kulturowego oglądu języki²] czyli traktowania go nie tylko jako środka przekazu i wyra w rzeczywistości, nie tylko jako narzędzia służącego do komuniki wania jakichś treści, ale również — i przede wszystkim — jak A* interpretanta i interpretatora rzeczywistości ujmowanej, środki służącego do utrwalania, przenoszenia i przekazywania przyszłfS pokoleniom wiedzy i doświadczenia określonej społeczności^ęiy kowej, jej tradycji, systemu wartości, ocen i norm moralnymi — chciałoby się inaczej pojmować sam termin < kultura>, prz#ltf wszystkim — rozumieć go aksjologicznie, a nie instytucjonalnej abstrakcyjnie, a nie substancjalnie czy materialnie, nie jol|H łacińskie cultura «uprawa, szkółka»³. Rozumienie słowa kultuii jako «Pielęgnacja, uprawianie czegoś, dbanie, troszczenifl^^J o coś»^{4 5}, tak żywotne w humanistyce I połowy XX wieku, nie J|^j dziś już do utrzymania. Chodzi o istotną zmianę semantyki lo|fl wyrazu, zapoczątkowaną i wniesioną do współczesnej (cołll kultury przez osiągnięcia badawcze antropologii strukturaloj^H

|l AOlogii¹⁵! etnolingwistyki¹⁶, o takie pojęcia i terminy jak: <warto-śi i kultury >, < wzory kultury >, < dziedzictwo kulturowe >, ą transmisja kulturowa >, <tradycja kulturowa> itd., i związaną | nimi istotną zmianę rozumienia tego pojęcia. Kulturę języka obecnie traktuje się jako «konfigurację wyuczonych zachowań i ich u/,ul tatów, których elementy składowe są podzielone i przekazywani' przez członków danego społeczeństwa»¹⁷. Kultura — innymi Ulowy— to zespół wartości, wartościowań, norm moralnych i etycznych, ocen, wokół których koncentruje się zachowanie i postępowanie da-Mj społeczności i które ją integrują, regulując przy tym działania poszczególnych członków i rj społeczności (podkr. moje — J.P.-P.)¹*. W związku § tym, że język jest swoistym rezerwuarem i nośnikiem oraz pi /.ckaźnikiem tak pojętych treści kulturowych, nastąpiło w pewnym czasie swoiste «odkrycie go dla kultury» w antropologii kulturowej¹⁹. Język dla wielu badaczy stał się bardzo ważnym, IMotnym, a nawet podstawowym źródłem wiedzy o kulturze — stąd Mi wielu językoznawców chciałoby przez termin < kultura ję-

■ffttiiy nurt badawczy stanowi francuska antropologia strukturalna (twórca i główny Claude Levi-Strauss) — bardzo zbliżona metodologicznie do językoznawst-p lltttfciiinili.slycznego (por. K. Rosner, Strukturalizm (w:) „Fizjologia a nauka. Zarys ■Mm|^lyczny”, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk—Łódź 1987, Zakł. Naród. PliifiiillńNkich, s. 694—695).

9§| H n I o g i a — termin używany często równorzędnie i zamiennie z etnografią lub na Hmia nauki zajmującej się porównawczo-teoretycznymi studiami nad kulturami l/w. społeczeństw niecywilizowanych (wówczas etnografią nazywa się naukę ■Ult ił opisem poszczególnych kultur). Por. „Encyklopedia powszechna PWN”, 1973, t. 1, s. 724.

H11 n gwi styka — dyscyplina naukowa, która przez niektórych autorów uważali JliSl ifiti część socjolingwistyki, przez innych jest traktowana jako dziedzina znacznie B| ni/ locjolingwistyka. B. Pottier proponuje, aby etnolingwistykę traktować jako która, najogólniej rzecz ujmując, zajmuje się badaniem relacji pomiędzy językiem świata tych, którzy mówią. Por. Le Langage. Sous la direction de Bernard l'nris 1973, s. 124.

^Kilnlon, „Kulturowe podstawy osobowości”, Warszawa 1975 (przyp. aut. cyt. fragm.).

6 (ym M. Waliński w obszernym artykule Antropologia kultury Edwarda Sapira mff HHiJycji i współczesności, „Socjolingwistyka” 4, pod red. W. Lubasia, Warszawa 166 -182 (przyp. aut. cyt. fragm.).

Hi, 159.

63

1

   J. Anusiewicz, Pragmatyka lingwistyczna a kultura języka, „Poradnik Językowy”

9—10, s. 612—624 (cyt. fragm. s. 612—613).

2

   Por. J. Anusiewicz, Nowsze poglądy na temat wzajemnych relacji język—kultura, Linguistica” IX, Wrocław 1985, s. 85—87.

3

   W. Trzaska, J. L. Evert i J. Michalski, „Nowy słownik języka polskiego”, pod rod,-I Lehra-Spławińskiego, Warszawa 1939, s. 1766 [...], (przyp. aut. cyt. fragm.).

4

¹¹ J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, „Słownik języka polskiego”, t. II, Warq^^J 1952, wyd. 2, s. 628—629; [...], (przyp. aut. cyt. fragm.).

5

Antropologia strukturalna, inaczej: antropologia funkcjoniiInM — nurt badań antropologicznych ukształtowany w latach dwudziestych XX w., wywodl^H się od E. Durkheima i M. Webera, który odegrał dużą rolę w rozwoju antropologii bryty (B. Malinowski, A. R. RaddiCfe-Brown, E. E. Evans-Pritćhard), ma też wielu amerykańskiej zwolenników; stanowił reakcję przeciwko ewolucjonizmowi i dysfuzjonizmowi jako nu'(n,l,iią wyjaśniania rozwoju społeczeństw; badaniom cząstkowym funkcjonalizmu przeciwstawił la iż społeczeństwa winny być traktowane jako systemy o określonej strukturze i organi/Ntn! a ich elementy powiązane są ze sobą w sposób nieprzypadkowy; zdaniem funkcjonilliilłiH wszystkie elementy struktury społecznej są niezbędne i pełnią określone funkcje spotruiN|^| wyjaśnianiu przyczynowemu przeciwstawiali własny model wyjaśniania zachowań nych przez wskazywanie na ich skutki i funkcje.