SNB13914

116

WARTOŚĆ NAJWYŻSZA OPIEKI CZŁOWJEK-PODOPIECZNY		WARTOŚĆ NAJWYŻszT^ WYCHOWANIA CZŁOWIEK-WYCHOWANEK

pierwszy poziom wartości

Wartości obiektywne: osiąganie stanu optymalnego zaspokojenia potrzeb po-nadpodmiotowych podopiecznego, w ich pozytywnym, humanistycznym rozumieniu.

Wartości subiektywne, hedonistyczne: doznawanie płynących z zaspokajania potrzeb przyjemności i zadowolenia.

bezpośrednie wyznaczniki wartości

Wyobrażone lub realnie istniejące rokie układy odniesienia dla życia jed" nostkowego, których aktualizowanie I utrwalanie i rozwijanie ma służyć realizacji wartości najwyższej:

-    dominująca ideologia społeczna i od-1 powiadający jej kształt życia spółce/-nego,

-    futurologiczna wizja życia ludzkiego (wychowanie dla przyszłości),

-    życie społeczne w całym jego złożu-1 nym kształcie (socjalizacja),

-    natura ze wszystkimi jej prawami¹ i wartościami (wychowanie zgodne z naturą).

Przedmioty potrzeb: materialne, psychiczne, społeczne, kulturowe Właściwe dyspozycje opiekunów Sprzyjające społeczno-polityczne uwarunkowania opieki: polityka opiekuńcza państwa, normalna rodzina, interwencyjno-kompensacyjne formy opieki itd.

droga wyprowadzania i realizacji wartości droga realizacji wartości

związki zalcżnościowe między wartościami opieki i wychowania oraz uwaruntaw realizacji wartości opieki

%C. 31. Strukturyzacja wartości opieki i wychowania w obustronnych relacj

i

drugi poziom wartości

Wszelkie realne, konieczne i pożądane

skutki osiągania takiego stanu, a zwłaszcza:

-    życie godne człowieka,

-    zdrowie (zachowywanie, pozyskiwanie, odzyskiwanie),

-    wielostronny rozwój potencjalnych możliwości,

-    normalne funkcjonowanie bio-psycho-•spoleczne,

-    pozytywne przystosowanie do życia społecznego,

-    samodzielność życiowa,

-    pozytywne warunkowanie wychowania i samowychowania,

-    poczucie sensu życia i zadowolenia z niego,

-    dodatnia atmosfera życia.

__

r

i- ►

pierwszy poziom wartości

Ideał wychowania, model-wzor/cc

drugi poziom wartości

WARTOŚCI URZECZYWISTNIONE W OSOBIE USAMODZIELNIONE]

Cele wychowania - od naczelnych do operacyjnych - wyrażające wartośd właściwe i pośredniczące

Zasygnalizowane właściwości widoczne są w ujęciu całościowym w schemacie przedstawionym na ryc. 31. Chodzi tu głównie o odpowiedzi na wyłaniające się z zawartych w nim treści pytania: do jakiej kategorii należy zaliczyć „bezpośrednie wyznaczniki wartości wychowania” i „niezbędne warunki do urzeczywistniania wartości opieki” oraz jakie zachodzą między nimi relacje. Odpowiedź na pierwsze z nich nie może być jednoznaczna i łatwa. Kierując się bowiem doświadczanymi — zwłaszcza w przeszłości — realiami życia społeczno-politycznego można przyjąć, że są one w pewnej części wartościami najwyższymi (poza aksjologią wychowania), pomimo zawierającego się w tym stwierdzeniu paradoksu. Jako zaś bezpośrednie wyznaczniki wartości wychowania muszą być co najmniej wartościami właściwymi o szerokim, pozajednostkowym wymiarze. Kiedy jednak będziemy się kierować konsekwentnie przyjętym antropocentrycznym stanowiskiem w aksjologii, to wypadnie traktować je jako wartości pośredniczące i instrumentalne ze wszystkimi tego dalszymi, doniosłymi konsekwencjami. Odpowiedzi na pozostałe pytania wydają się znacznie prostsze. Warunki realizacji opieki są niewątpliwie wartościami pośredniczącymi i instrumentalnymi w stosunku do wartości pierwszego i drugiego poziomu. Między tymi warunkami a wyznacznikami wartości wychowania zachodzi widoczna obustronna zależność, zwłaszcza te pierwsze zależą od drugich. Tak na przykład określona polityka opiekuńcza państwa zdeterminowana jest w znacznym stopniu jego ideologiczno-ustrojowymi założeniami, poziomem kultury humanistycznej itd.

Wypada tu jeszcze zauważyć, że na wspomniane warunki realizacji wartości opieki składa się, oprócz wymienionych, szereg dalszych, znaczących elementów, a zwłaszcza: wypełnianie przez różne instytucje ich organicznych funkcji opiekuńczych wobec jednostek i grup pozostających w zależności opiekuńczej od nich, przejawianie się pozytywnych postaw opiekuńczych u osób zobowiązanych do sprawowania opieki nad podopiecznymi, a także ogólny poziom bytu materialnego społeczeństwa i poszczególnych układów opiekuńczych.

Tę ogólną charakterystykę wartości opieki i wychowania zwieńczoną schematem ich strukturyzacji i obustronnych relacji między nimi, można z pożytkiem (poznawczym i praktycznym) dopełnić przedstawionym w tabeli 3 (s. 118) zestawieniem istotnych różnic i odmienności między tymi kategoriami. Pozwoli to nie tylko na „holistyczne” ujęcie ich swoistości, ale także istniejących między nimi zależności.

Wskazuje to w sumie nie tylko na pokaźny inwentarz specyficznych cech rozpatrywanych wartości, ale co więcej, cech wielce znaczących dla rozumienia i właściwej interpretacji tych wartości, a zwłaszcza dotyczących opieki. Może on zatem stanowić odpowiedni punkt wyjścia w budowaniu i rozwijaniu aksjologii pedagogiki opiekuńczej. Niemniej jednak nie jest to —jak można sądzić — zestaw w pełni wyczerpujący i zamknięty, lecz otwarty, wymagający dalszego rozwinięcia. Pozostaje jednak —jako zadanie do wykonania — bliższe określenie zasygnalizowanych swoistości, a szczególnie ukazanie ich znaczenia dla teorii i praktyki opiekuńczo-wychowawczej.