str223

F. Bajkicwtcz-Grabowiki. Z. Mikulski. Hydrologia ogólna. W;irj/aw;i 200S ISBN 83-0l-l4579-X.« by WN PWN 2lXi5

Beringa), części kontynentów (np. cieśniny: Hudsona. Ormuz), kontynent i wyspę (np. cieśniny: Jukatańska, Tatarska), dwie wyspy (np. cieśniny: I.a Pcrouse’a, Tsugaru). Cieśniny mogą łączyć dwa oceany (np. cieśniny: Beringa. Drake'a), dwa morza (np. cieśniny: Mesyńska, Otranto, Bosfor, Koreańska), części oceanu (np. Kanał Mozambicki) łub części mórz (np. Cieśnina Pohaj).

Cieśniny mogą mieć różny przebieg w stosunku do ukształtowania powierzchni otaczających lądów. Może on być zgodny z przebiegiem pasm górskich (np. Cieśnina Tatarska), prostopadły do nich, gdy cieśnina przecina grzbiety górskie (np. Cieśnina Gibraltarska) i niezależny, bez wyraźnej współzależności z ukształtowaniem powierzchni otaczających lądów (np. cieśniny Morza Egejskiego).

Wymiary cieśnin są bardzo różne. Długość ich wynosi od 1670 km (Kanał Mozambicki) do 30 km (cieśnina Bosfor); szerokość kształtuje się od 950 km (Cieśnina Drake’a) do zaledwie 750 m (cieśnina Bosfor); mogą być też bardzo głębokie: Cieśnina Drake’a do 5248 m i dość płytkie: cieśniny duńskie do 8 m.

Cieśniny mają swój własny obieg wody uwarunkowany ich wymiarami i zależny od cyrkulacji wód w basenach, które łączą ze sobą. Ze względu na charakter obiegu wody w cieśninach wyróżnia się ich pięć typów. Pierwszy typ stanowią cieśniny, w których płyną dwa przeciwnie skierowane prądy jeden nad drugim o stałym kierunku (np. Cieśnina Gibraltarska - rys. 183) lub o sezonowej zmianie kierunku (np. cieśnina Otranto). Drugi typ stanowią cieśniny, w których płyną dwa przeciwnie skierowane prądy na tym samym poziomie (np. Cieśnina Davisa). Kolejny typ stanowią cieśniny, w których występuje w zasadzie tylko jednokierunkowy prąd wywołany głównie różnicą poziomu mórz (np. Cieśnina Florydzka). Czwarty typ stanowią cieśniny, w których zmienia się kierunek przepływu wody w zależności od kierunku wiatru (np. Cieśnina Kerczeńska). Ostatni typ stanowią cieśniny, w których kierunek płynięcia wody jest uzależniony przede wszystkim od pływów (np. Cieśnina La Perouse’a).

Rys. 183. Cieśnina Gibraltarska - schemat wymiany wód między Morzem Śródziemnym a Oceanem Atlantyckim

223