str322

średnia temperatura wody jest wyższa od średniej temperatury powietrza o ok. 1°C. Miąższość strefy powierzchniowej, a tym samym zmian termicznych w ciągu roku, wynosi 40-60 m; poniżej kształtuje się w lecie tzw. skok termiczny (termoklina), charakteryzujący się znacznym spadkiem temperatury do 4-5°C. Wahania roczne temperatury w warstwie dolnej osiągają najwyżej I ⁿC. W okresie sztormów morskich pewien wpływ na temperaturę tej warstwy wody wywierają wlewy oceaniczne. Zimą kształtuje się odwrócony układ temperatury wody: od 2°C w warstwie powierzchniowej do 4-5°C przy dnie.

Złudzenie morza występuje od jesieni (XI) do późnej wiosny (V) - w części północnej (Zatoka Botnicka) i wschodniej części Zatoki Fińskiej; w części południowej Morza Bałtyckiego jest przeważnie niewielkie, dotyczy to zwłaszcza Głębi Gdańskiej, choć i tu zdarzają się zimy (np. 1986/1987), kiedy całe polskie wybrzeże Bałtyku pokrywa się lodem. Najczęstszym zjawiskiem na otwartej części Morza Bałtyckiego jest kra napływająca od północy; jej grubość sięga 50 cm, ale spiętrzenia mogą dochodzić nawet do kilku metrów (Zakrzewski, 1982). Na polskim wybrzeżu Bałtyku zjawiska lodowe pojawiają się zazwyczaj dopiero w drugiej połowie stycznia; wyjątek stanowią zalewy Szczeciński i Wiślany, gdzie zjawiska te obserwuje się już w połowie grudnia. Zakończenie zjawisk lodow'ych przypada zwykle na początek marca; jedynie w zalewach utrzymują się one do końca marca. Liczba dni z lodem jest nader zróżnicowana: od kilkunastu do kilkudziesięciu dni.

Wahania poziomu morza odbywają się pod wpływem: 1) różnicy między przychodem i rozchodem wody w bilansie wodnym (wahania długookresowe), 2) układów anemobarycznych nad obszarem morza (wahania krótkookresowe). Największe wszakże wahania są wywołane sztormami. Ogólnie poziom Morza Bałtyckiego jest ok. 30 cm wyższy niż poziom Morza Północnego, co jest wynikiem dodatniego bilansu wodnego Bałtyku. Średni poziom morza odpowiada przeciętnemu odczytowi na mareografie (wodowskazic) - ok. 500 cm. Wśród zanotowanych w wielolcciu stanów ekstremalnych stany najwyższe kształtują się średnio na poziomie 600-640 cm i więcej, najniższe zaś 400-430 cm. Amplituda wahań wynosi średnio 160-240 cm; różnice między najwyższym i najniższym zaobserwowanym stanem wody na polskim wybrzeżu wahają się od 340 cm w Kołobrzegu do 270 cm w Gdańsku (Łomnicwski i in., 1975).

Innym przejawem dynamiki morza są falowanie i prądy. Mimo śródlądowego charakteru Morze Bałtyckie odznacza się sporym falowaniem wiatrowym. Podczas przeciętnego sztormu powstaje fala wysokości 4-5 m i długości 60-80 m; największe wysokości fal na Bałtyku osiągają 9 m. Wzdłuż polskiego brzegu morskiego biegnie z zachodu na wschód prąd powierzchniowy o prędkości kilku do kilkunastu centymetrów na sekundę, wywołany wiatrem zachodnim i powodujący przesuwanie się rumowiska przybrzeżnego (rys. 249). Główny wszakże prąd wodny biegnie ze wschodu na zachód wzdłuż wybrzeży Szwecji i jest wywołany odpływem nadmiaru wód bałtyckich do Morza Północnego. Prędkość prądów dryfowych, przy silnych i długotrwałych wiatrach jesiennych i zimowych, może osiągnąć 3,5-5,5 km/godz.

W zlewisku Bałtyku żyje obecnie ok. 80 min ludzi, w tym 16 min w pobliżu jego brzegów. Bałtyk spełnia rolę odbiornika zanieczyszczeń z obszaru 9 wysoko uprzemysłowionych państw. Cały Bałtyk odbiera nadmierne ilości związków azotu i fosforu

322

str322

str322

©

©

&

(J