str79

354 b. Polskie ubiory męskie i kobiece z połowy XIV w.

Welislawowskiej. Jest to odzież skrócona, ze zwisającymi końcami rękawów jak we francuskiej modzie przejściowej (352 a, b).

Szczegółem pozostałym z mody XIII w, są boczne rozcięcia na przodzie ubioru męskiego (łzw. amigatlt w modzie francuskiej około 1220 r.), z chustką związaną na szyi (352 c, d). W ubiorze księcia

jest zachowana dawna długość ubioru: jedynym szczegółem z aktualnej mody su duże tarczki z orłem śląskim przy płaszczu. Ozdobne te zapony są nieproporcjonalnie powiększone w porównaniu z zabytkowymi tarczkami z Opola lub podobnymi na płaszczach postaci na tumbie pomnika Henryka IV. Podobne powiększenie zapon z wyraźnie zaznaczonym herbem spotyka się i na czeskich pieczęciach od 2. poł. XIII w. do 2. poł. XIV w., 355. Fryzury dziewczęce z przepaską, kruselery, chustki y. _w okresie trwania mody zapon. r. falbanką na brzegach i gładkie    _W ubiorze żałobników w rękopisie Legendy wi

dać kaptury ocieniające twarz (353 a, b), stosownie do zwyczaju panującego na Zachodzie. W kobiecych ubiorach Legendy powtarza się siaie jeden łyp sukni kobiecej, przylegającej aż do bioder i dalej spływającej w fałdach, rozszerzonej u dołu klinami. Jednakowo skrojone suknie (z różnica tylko w jakości tkaniny) mają dworki księżnej, jak i kobiety z ludu biorące udział w zabawie odpustowej (354 a, b). W nakryciach głowy widać u kobiet na dworze księżnej Jadwigi wczesny przykład czepca z płóciennymi falbankami (Krttseler). W portrecie funda-totki rękopisu, ks. Agnieszki, i w dalszych ilustracjach rękopisu można śledzić różne fazy rozwoju lej formy czepca (.155), począwszy od chustki obszytej pojedynczą falbanką. Wyrobiona już forma czepca, wzbogaconego puszystym wałkiem gęsto marszczonych sztywnych falbanek płóciennych, powtarza się również i na wizerunkach pieczęci, które, sprawiały w ciągu stulecia księżne śląskie. Na pieczęciach tych występuje albo gładka suknia z nisko opuszczonym pasem, lub francuski corsei fendu z nałożonym pokryciem futrzanym na staniku.

356. Suknia wierzchnia mreor, wycięta po bokach, okryta płaszczem, czepiec kruseier z drobno plisowanych falbanek, około 1350 r.

357. Strój dworski z nagrobka Eufemii Borkowcj, .en. w 1373 t., suknia z owalnym wydęciem, sznurowana, z klinami, płaszcz z listwa u góry, czepiec kruseier

Obok tego znane ze śląskiej rzeźby nagrobnej jest mocno wydęte po bokach surcoi, wierzchnia suknia, noszona z Krupierem i narzuconym płaszczem (356).

W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych stulecia powtarzają się na Śląsku modne czepce i suknie w rzeźbie nagrobnej, na dekoracji portali w postaciach fundatorek i posągach Marii Magdaleny. W popularnej w średniowieczu legendzie o Arystotelesie w wersji z XTV w. rzeźbiarz przedstawił w Kruselerze nawet Filis w jednym z portali fary świdnickiej.

Oprócz Śląska moda czepców płóciennych z gęstym fryzowanym wałkiem z falbanek objęła swym zasięgiem Wielkopol-skę; występuje tam w stroju żony fundatora fresków w Lądzie nad Wartą, wykonanych w 1369 r. W zabytkach krakowskich spotykamy czepiec na popiersiu kobiecym na zworniku sklepienia tzw.

Sali Hetmańskiej. Typowy czepiec i suknię z ciężkim pasem z zaginionego nagrobka Eufemii Bor-kowej, stolnikowej sandomierskiej, zachował rysunek Cerchy (357). Najlepiej widoczny jest Kru-seler na srebrnej hermie św. Marii Magdaleny, ufundowanej w 1370 r. przez Kazimierza Wielkiego dla kościoła w Stopnicy (358).

Moda obcisłych ubiorów męskich dochodzących do kolan powtarza się wielokrotnie wraz z nisko zawieszonymi metalowymi pasami na zabytkach rzeźby w okresie panowania króla Kazimierza

281