str20 (20)

UBIORY KOBIECE OKOŁO POŁOWY XIV WIEKU

188 u. Suknia kobieca obszyta futrem u dołu, przy rękawach i kieszeniach; b. suknia kobieca z szerokim wycięciem, rozszerzona klinami, fryzura z upiętych nisko warkoczy, 1375 r.

Ubiory kobiece podlegały około połowy XIV w. podobnym zmianom jak męskie. Przy pomocy umiejętnego zastosowania kroju uzyskano przylegające gładko suknie już bez poprzecznych zmarszczek, pomimo że były jeszcze na bokach ściągnięte często sznurowaniem. W początkach drugiej połowy XIV w. suknie znacznie skrócono z przodu, pozostawiając w tyle nieco większą długość. Szczegóły wykończenia skróconych rękawów wierzchniej sukni kobiecej były niemal takie same, jak przy ubiorach męskich.

Często, zwłaszcza przy wytwornych sukniach z przybraniem futrzanym, używano krótkich rękawów ze zwisającą nad łokciem futrzaną ozdobą, a przy sukniach skromniejszych z wycinanką ze sukna, którą nazywano we Francji coudiere. Przyjęte było obszywanie dołu sukni szerokim pasem futra, najczęściej białego, w sukniach dworskich gronostajowego (188a). W miejsce niewielkiego okrągłego wycięcia sukni, które często okryte było spływającą z głowy chustą lub kołnierzem kaptura, rozpowszechniło się około 1370 r. owalne wycięcie, płytkie, rozszerzone na ramiona (188 a, b). Zaznaczono również na krótkich sukniach, ozdobionych u dołu futrem, pionowe rozcięcie kieszeni, ujęte opuszką futrzaną (188a).

Suknia, rozcięta od góry do dołu i zapinana na guziki, znana była w Niemczech (165 b), a popularna była we Włoszech pod nazwą cipriana i miała tam przy końcu stulecia długie, otwarte często rękawy.

Do charakterystycznych szczegółów mody kobiecej z drugiej połowy XIV w. należą suknie zwane corset fendu. Prototypu tej mody należy szukać w sukniach

wycinanych bez rękawów (surcot), które pojawiały się już w XIII w. W okresie nasilenia tej mody w drugiej połowie XIV w. i w początkach XV w. występuje obok siebie kilka odmian, z których najozdobniejsza miała górną część skrojoną jednolicie z szerokim dołem i obłożoną białym futrem (189 a-b), zwykle gronostajowym. Czasem występuje corset fendu w nieco skromniejszej formie, z wąskim tylko obszyciem futrzanym (166); jest to jednak zawsze reprezentacyjny strój dworski, który na francuskiej rzeźbie nagrobkowej i dworskich grupach portretowych w miniaturach występuje jeszcze w ciągu XV w. z dodatkiem zmieniających swą sylwetę czepców. Jako strój dworski przyjęty został corset fendu także do ikonografii świętych dziewic, np. w wyobrażeniu św. Katarzyny aleksandryjskiej. W niektórych dzieiach sztuki, jak np. w słynnym Parement de Narbonnc (antependium z portretami pary królewskiej jako fundatorami), wykonanym ok. 1375 r., widać na sukni królowej ozdobę futrzaną (189 b), zakończoną jakby szczątkowym kapturem na piecach.

Fryzura kobieca, ułożona w połowie XIV w. z upiętych wokoło policzków warkoczy (188), w trzeciej ćwierci stulecia ujęta została w bogatą siatkę z klejnotami (crinule), pątlik ozdobiony klejnotami, czasem nawet z dekoracją heraldyczną. Upięcie włosów około uszu powiększało się i uwypuklało; na siatkę nakładały kobiety diademy wysadzane kamieniami (189 a, b, 190), W niektórych odmianach fryzury, pokryte tkaniną oplataną złotym galonem, starano się upodobnić do skrętów baranich rogów. Na wszystkich zabytkach sztuki francuskiej w XIV w. spotyka się stale u kobiet wysoko sklepione i wypukie czoło, cienkim lukiem zarysowane brwi powyżej wygolonych staran

iu? a. Corset fendu z naszytym futrem L ozdobnymi guzikami, około 1375 t.; b. corset fentiu z wąskim obszyciem futrzanym wokoło wycięcia boków, fryzura z warkoczy, około 1375 r.

159