stronaF 47

46

-    uwarunkowania kulturowe,

-    uwarunkowania społeczne,

2) uwarunkowania wewnętrzne rozwoju zawodowego jednostki, do których zaliczyć można:

H \bP<

-    uwarunkowania biologiczne,

-    uwarunkowania psychologiczne.

/ •'    ( >'i''

4. Przydatność zawodowa i osobowość zawodowa

Jak już podkreślono w początkowej części rozdziału, przydatność zawodowa i osobowość zawodowa są, obok innych kategorii, zaliczane do wyników rozwoju zawodowego. Można je uznać za najbardziej znaczące w grupie wyników rozwoju zawodowego. Dlatego też zagadnienia z nimi związane zostaną w tym miejscu omówione bliżej.

Przez przydatność zawodową rozumie się najczęściej sprawdzony poziom rozwiązywania zadań pracowniczych. Warunkiem przydatności zawodowej jest układ wiadomości i umiejętności wspomagany całokształtem doświadczenia jednostki, a także cechami fizycznymi, intelektualnymi i moralnymi. Takie okresie-

*27

nie przydatności zawodowej podane zostało też w Słowniku pedagogiki pracy.

Według K. Korabiowskiej-Nowackiej, przydatność zawodowa - to przygotowanie zawodowe ocenione w świetle wykonywania zadań zawodowych na stanowisku pracy. Mówiąc o przydatności zawodowej, należy brać pod uwagę także warunki fizyczne i zdrowotne jednostki, całokształt jej cech instrumentalnych i kierunkowych, a także jej doświadczenie życiowe i zawodowe.

Nieco inaczej ujmuje to zagadnienie T. Tomaszewski, który zależności między czynnikami przydatności do zawodu przedstawia w postaci wzoru funkcyjnego, w którym przydatność zawodowa jest funkcją kwalifikacji i motywacji:

P = fO^m)²⁹

K. Czarnecki z kolei posługuje się terminem „przydatność społeczno-zawodowa” i stwierdza, że wyraża się ona głównie w dwóch rodzajach aktywności: społecznej oraz zawodowej. Aktywność społeczna stanowi pojęcie nadrzędne w stosunku do aktywności zawodowej, która jest jej składnikiem. Przez aktywność społeczną rozumieć należy wszelką obserwowalną i społecznie użyteczną dążność jednostki do oddziaływania na swoje otoczenie. Aktywność zawodowa zaś, jest to określona, skuteczna działalność zawodowa w miejscu pracy, zgodna z posiadanymi kwalifikacjami oraz zadaniami i czynnościami pracowniczymi na danym stanowisku roboczym.³⁰

Wydaje się, że istotę przydatności zawodowej najbardziej trafnie oddaje definicja K- Korabiowskiej-Nowackiej, która wiąże przygotowanie zawodowe z zadaniami wykonywanymi na stanowisku pracy. Nie można bowiem mówić o przydatności zawodowej „w ogóle”, należy ją odnosić do konkretnych wymagań stanowiska pracy.

Można więc stwierdzić, że badanie przydatności zawodowej to ustalanie relacji między oczekiwaniami życia gospodarczego (zadaniami i wymaganiami) a możliwością ich spełnienia przez pracownika - absolwenta szkoły zawodowej:

M

P = W, gdzie    P - przydatność zawodowa,

M - możliwość pracownika,

W - wymagania.³¹

Wysoku przydatność świadczy o dobrym przygotowaniu zawodowym, zaś nieprzydatność nie zawsze jest świadectwem niewłaściwego przygotowania zawodowego. Można wyróżnić tu cztery sytuacje, określone przez K. Korabiowską-No-wacką.³² Sytuacja 1

Ma miejsce wtedy, gdy między możliwościami absolwenta a wymaganiami zachodzi stosunek równoważności. Można to przedstawić symbolicznie naslępu-jąco:    _m

M = W    w = P = 1

Należy jednak zaznaczyć, że taki idealny stan nie istnieje w praktyce, braki w przygotowaniu absolwenta występują w zasadzie zawsze i są likwidowane dopiero po rozpoczęciu pracy. W omawianej sytuacji są one jednak niewielkie. Sytuacja II

Zachodzi wtedy, gdy mamy do czynienia z dysonansem wynikłym:

a)    z niemożności przygotowania ludzi do pracy na wszystkich stanowiskach lub,

b)    ze zmian spowodowanych postępem technicznym i pojawieniem się nowych stanowisk pracy, o nowych wymaganiach.

i