bożena wojtasik doradca zawodu stronaF 47

46

mentor, który określa zainteresowania młodego człowieka, pomaga mu w wyznaczeniu drogi życiowej i wprowadza w świat ludzi dorosłych.

Myślę, że podejścia D. Supera. E. II. Eriksona i D. J. Levinsona wskazuj;j na bardzo ważny, często niedoceniany czynnik wpływów zewnętrznych, jednak u każdego z nich o nieco innej wymowie. Wzorzec osobowy D. Supera to osoba, która osiągnęła sukces i ma służyć za przykład. Zadaniem młodzieży jest dążenie do powielenia sukcesu. Natomiast mentor jest raczej wzorcem duchowym, przewodnikiem czy doradcą, przy pomocy którego młody człowiek może określić siebie w świecie ludzi dorosłych.

Również interesująco przedstawiają własne podejście do procesu wyboru zawodu tacy autorzy, jak J. Kośćo ³⁰, II. Ries³¹ czy M. C. Tiłma ³² Doceniają oni, podobnie jak D. Super, wagę czynników zarówno indywidualnych, jak i społecznych w wychowawczym procesie wyboru zawodu. J. Kośćo wyróżnia także trzy etapy rozwoju zawodowego twierdząc, że w teorii D. Supera można znaleźć przesłanki do pobudzenia aktywności i rozwoju potencjalnych możliwości ucznia, jak również podstawy do kontroli osiągniętego poziomu rozwoju w sytuacjach życiowych. Stara się poznać człowieka nie w jednej określonej sytuacji czy wycinku rzeczywistości, ale w kontekście jego całożyciowej historii.

Natomiast H. Ries przedstawiając własny cybernetyczny model wyboru zawodu (rys. 6) wyodrębnił w nim nieco inne czynniki aniżeli D. Super. Analizując len model dochodzimy do wniosku, że autor największą uwagę kieruje na decydenta dobrze poinformowanego, czyli tego, który kierując się rozsądkiem rozwiązuje swoje konflikty i problemy. Autor podkreśla również bardzo wyraźnie aspekty społeczne wyboru zawodu. Możemy zatem i tutaj mówić o decydencie jako osobie zdeterminowanej społecznie.

Omawiana teoria nie daje jednak wprost odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie wybierają określone zawody. Z przedstawionego modelu można wywnioskować, iż o wyborze zawodu decydują głównie informacje oraz stopień otwartości struktur jednostki, gotowych na przyjęcie informacji. Aulo^ uwzględnia także inne czynniki, jak: warstwa społeczna, z jakiej pochodzi decydent, region zamieszkania i stopień wykształcenia. Uzupełniając cybernetyczny model podejścia do 'wyboru zawodu H. Ries przed-

^J0 J. K o £ £ o. Problemy realizdcie biodromólnego prisrupu v poradę nskom procese. Psychologia a Patopsychologia DicTaia, 21. 4, 19X6, s. 291-301.

-¹¹ H. Kie s. Bemfswahl tli der modenun / ndustńeg eselschaft, llans Hu ber. Bern—Stutt-gar.—Wicu 1970.

³- M. C. T i t m a, Wybór professii kuk socioinoja problemu, Moskwa 1975.

Rys. 6. Model procesu wyboru zawodu (źródło: II. R i c s. Berufswuhl..., s. 130)

stawił jeszcze inne ważne czynniki decydujące o jego wyborze (rys. 7). Uwzględnia tutaj czynniki zarówno osobowościowe, jak i psychofizyczną charakterystykę osoby oraz środowisko społeczne, kulturę, gospodarkę. Pokazuje, jak ściśle te elementy są powiązane ze sobą i uzależnione od siebie. Autor podkreśla zatem, podobnie jak D. Super, wagę czynników indywidualnych i społecznych w wyborze zawodu, widzi ich wzajemną zależność i powiązanie.

Z kolei dla M. C. Titmy wybór zawodu jest przede wszystkim problemem społecznym. Swoje stanowisko zaznacza wyraźnie nawet w tytule książki ³³. Autor uw'aża, że wybierający jest uzależniony głównie od czynników pozaosobowościowych, ponieważ wielość możliwych wyborów to tylko iluzja swobody dla indywidualnych rozwiązali: młodzież gubi się w potoku możliwości i postępuje tak, jak wszyscy H Można zgodzić się z tym sądem, tak jak i z następnym, iż rozwój zawodowy człowieka jest nieodwracalny i niepowtarzalny, nie da się naprawić czy skorygować już

³³ Ibidem.

¹⁴ Ibidem, s. 61.