strony36 37

lokalizacyjne. Lokalizacja będzie najkorzystniejsza, gdy walory i wymagania lokalizacyjne będą do siebie najlepiej dopasowane [Juchniewicz 1997].

1.7. Zmieniająca się rola czynników lokalizacji

Oddziaływanie poszczególnych czynników lokalizacyjnych podlega zmianom zarówno pod względem charakteru, jak i relatywnej ważności. Zmiana ustroju społeczno-politycznego, zmiana stanu zasobów bogactw mineralnych czy siły roboczej, postęp naukowo-techniczny, gospodarczy i społeczny są tymi procesami, od których w głównej mierze zależy zmiana znaczenia poszczególnych czynników lokalizacji, zarówno w czasie, jak i w odniesieniu do poszczególnych branż i gałęzi. Ich rola zmienia się również w przestrzeni -jest różna w różnych krajach.

Historia dostarcza wielu przykładów na to, że obszary wcześniej korzystne, stały się niekorzystne dla działalności gospodarczej i odwrotnie. W XIX wieku największe skupiska przemysłu i ludności wytworzyły się w rejonach wydobycia węgla kamiennego i rudy żelaza. Nowoczesny przemysł zużywa inne surowce i w dużo mniejszych ilościach, dlatego znaczenie lokalizacyjne zagłębi węglowych i rudonośnych zmalało. Z kolei spokojne rolnicze strefy wskutek przemian m.in. technologiczno-organizacyjnych stały się obszarami koncentracji produkcji zaawansowanej technologii (np. Silicon Valley) o bardzo wysokiej wartości lokalizacyjnej.

Współcześnie na problematykę lokalizacji patrzy się znacznie szerzej, uwzględniając przy ich wyborze zupełnie nowe elementy. Postęp technologiczny, wzrost dochodów i kultury społeczeństw sprawiają, że wśród czynników lokalizacyjnych na czoło wysunęły się ośrodki badawczo-rozwojowe, ośrodki dysponujące wykwalifikowanymi kadrami, ośrodki z rozbudowanymi usługami i przyjemnym środowiskiem [Domański 1998], Należy nadmienić, że ważny jest nic tylko stan środowiska naturalnego (jego jakość) i zasoby naturalne, ale również ograniczenia środowiskowe. Tego typu ograniczenia są szczególnie duże w wypadku lokalizacji wielkich zakładów, grożących naruszeniem równowagi ekologicznej.

Obserwacja zależności między cechami miejsca lokalizacji a działalnością gospodarczą prowadzi do odkrywania coraz to innych - nie tylko ekonomicznych - czynników wpływających na decyzje lokalizacyjne. W gospodarce rynkowej podstawową rolę odgrywa dążenie do zapewnienia stabilizacji gospodarczej, politycznej i stabilnych rozwiązań prawnych, ograniczenia ryzyka czy konfliktów lokalnych, również wpływy związków zawodowych. Dotychczasowe wyniki badań pozwalają na sfonnułowanie następujących dwóch uogólnień [Dziemianowicz 1997]:

1.    Ocena czynników lokalizacji dokonana przez decydujących o usytuowaniu jednostki gospodarczej zależy najczęściej od specyfiki przedsiębiorstwa i cech osoby decydującej o lokalizacji.

2.    Czynniki lokalizacji nie są stałe i nie są zbiorem zamkniętym. Szczególnie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat mamy do czynienia ze wzrastającą rolą nowych czynników, dotąd niedostrzeganych zarówno przez decydentów^ jak i badaczy.

Dowodem na zmiany czynników lokalizacji może być przykładowe porównanie wyników badań z początku lat sześćdziesiątych (wykonanych przez I Bergina i W. Eagana [1964]) i z połowy lat dziewięćdziesiątych (wykonanych przez K. Brenkego [1996]). Zestawienie czynników lokalizacji w kolejności ze względu na ich ważność dla badanych przedsiębiorstw przedstawia tabela 3.

Porównanie tych wyników potwierdza tezę o zmienności czynników lokalizacji, ale również pokazuje, że badacze problematyki, wiedząc o lożoności procesu lokalizacyjnego, zwracają uwagę w swych badaniach na •erszą listę czynników, które mogą mieć wpływ na decyzję lokalizacyjną, lesze ze 30 lat temu za podstawowe uważano czynniki ściśle wymierne, jak: