s che 1

EleJctroujeainość tlenu jest bardzo duża, więc większość tlenków metali ma charakter jonowy i zawiera jony O*', czemu odpowiada stopień utlenienia tlenu - EL Tlenki metali w temperaturze pokojowej występują na ogół w stanie stałym, krystalicznym. Między ich jonami występują siły elektrostatycznego przyciągania, stąd mała lotność tych tlenków i dość wysokie temperatury topnienia (KjO, BaO, AIjOj).

Tlenia* niemetali, w większości przypadków, w temperaturze pokojowej występują w stanie gazowym. W fazie stałej występuje P₂Oj, SiOi Z niemetalami tlen tworzy związki o wiązaniu kowalencyjnym, np. SOj, COj, NO* SIOł Pomiędzy cząsteczkami tych tlenków występują oddziaływania imędzycząsteczkowe.

Tlenki metali (tlenki jonowe) w reakcji z wodą tworzą wodorotlenki. Wodorotlenkiem nazywa się związek, jeśli grupa wodorotlenkowa istnieje w związku w postaci jonu OH'.

Na^O + H₂0 = 2 NaOH 0²+H₂0 = 2OH"

Tlenki o wiązaniu jonowym nazywa się tlenkami zasadowymi, ponieważ zobojętniają one kwasy, np.

Na>0 + 2 HCI ^ 2 NaCI + H₂0

TłenJd pierwiastków’ grupy 1 są rozpuszczalne w wodzie. Pozostałe tlenki metali są trudno rozpuszczalne w wodzie, np.; FeO, FęjOj, CuO, AfeO*. Nie są one jednak pozbawione charakteru zasadowego, gdyż reagują z kwasami tworząc sole, np.:

FeO + 2 Hd = FeCI* + H₂0

Rozpuszczalne w wodzie tlenki niemetali reagują z wodą tworząc odpowiednie kwasy tlenowe:

S Ch + H₂0 ~ H₂SOi

Tlenki niemetali nazywa się tlenkami kwasowymi lub bezwodnikami kwasowymi. Mają one zdolność zobojętniania zasad, np.

COi + NaOfi = NaHCD?

Wyraźny podział wszystkich tlenków na kwaśne i zasadowe nie jest możliwy. Niektóre decki metali np.: ZtiO, PbO, AJ2O3, Cr₂Oj, są zdolne do zobojętniania zarówno kwasów jak i zasad. Takie tlenki nazywa się tire kami amfotcryeznymL

NAZEWNICTWO TLENKÓW

W skrypcie zastosowano nazewnictwo związków chemicznych według systemu Stocka. W systemie tym, po słowie tlenek i nazwie łączącego się z Uenetn pierwiastka, podawany' jest stopień utlenienia pierwiastka (elektrododatniego) łączącego się z tlenem, pisany cyfrą rzymską umieszczoną w nawiasie. Podano również nazewnictwo stosowane dotychczas, by umożliwić studentom korzystanie z literatury chemicznej, która ukazała się w poprzednich latach.

n

Kjęri- Wzór tlenku	Nazwa według Stocka	Nazewnictwo stosowane dotychczas
so2	tlenek 3iarici(IV)	dwutlenek siarki
. S03	tlenek siarki(Vl>	trójtlenek tri arki
^: Mfc	tlenek £osforu(V)	pięciotlenek fosforu
^7~~ COj	tlenek węgla(IV)	dwutlenek węgla
N-Ch	tlenek azotu (ID)	trójtlenek azotu
N2a	tlenek azotu(V)	pięciotlenek azotu
Ofir	tlenek chloru{Vll)	saedmiotlcnuk chloru
SiOs	tlenek krzcmu(lV)	dwudenck krzemu
K20	tlenek potasu	denek potasowy
CaO	tieuek wapnia	tlenek wapniowy
MgO	tlenek magnezu	tlenek magnezowy
FeO	tlenek żclazaifl)	denek żelazawy
Fc.0,	tlenek żciazaOlD	tlenek żelazowy
CuO	tlenek micdzi(ll)	tlenek miedziowy
SnO	tlenek cynyflJ)	tlenek cynawy
SnOj	tlenek cyny(IV)	denek cynowy

JeśJi pierwiastek o stałej wartościowości tworzy jeden denek, to zapis w nawiasie pomija się. 2J.2, WODOROTLENKI

Rozpuszczalne w wadzie tlenki metali (np. KjO, CaO) reagują z nią tworząc woduro-tfcnłd nadające roztworowi odczyn zasadowy

KiO + HjO = 2 KOH wodorotlenek potasu

CaO + 1-fcO = Ca(OH>2 wodorotlenek wapnia

Atomy tlenu i wodoru w wodorotlenkach metali występują w postaci charakterystycznych grup OH zwanych grupami wodorotlenowymi. Gnipa wodorotlenowa jest anionem zawsze jedno ujemnym OH^-. Wzór ogólny wodorotlenku metalu ma zatem postać

MCOH)*

gdzie:

M - dowolny metal,

n - cyfra określająca liczbę grup wodorotlenowych równa wartościowości metalu.

Wodorotlenki po rozpuszczeniu w wodzie rozpadają się na jony M^lr* i n Oli*. Taki rozpad cząsteczek na jony pod wpływem wody nazywa się dysocjacją, np.:

13