str 4 175

174 OGRÓD, ALE NIE PLEWIONY

69. NA WYDERKAFY

Skarżą się w Polszczę, co mi wielkim było dziwem,

Jako ludzie pomarli chleb zjadają żywem

I jeśli sejm takiego nie ujmie rozchodu,

Upewniają, że i ci muszą mrzeć od głodu.

⁵ Aż ono wyderkafy i za zmarłych dusze Zapisane na każdej niemal wsi fundusze.

Nie dziwuję się teraz, bo go trudno winić,

Kto sobie i po śmierci chce dobrze uczynić.

Nie masz wsi, w mieście domu, dawszy pokój inszem ¹⁰ Ciężarom, żeby nie miał jęczeć pod tym czynszem.

Już ogrody po chwili, skoro je osiędą,

Stajania i zagony księża liczyć będą.

A na cóż ci legata za swe dusze piszą,

Którzy albo są w niebie, albo w piekle dyszą?

¹⁵ Skąd, choćby cały na msze świat zapisał święte.

Nie ma wyjścia, bo mu już wieczne drzwi zamknięte.

Mógł ci też drugi dawno za grzech wymść z czyśca,

Po staremu duchowny dusi swego iśćca.

Cóż tedy będzie dalej? Jeśli mnie kto spyta:

²⁰ W księżą się Rzecz obróci sarnę Pospolita,

Jeśli z tego zawczasu snu się nie obudzi.

Pełno będzie kościołów, cóż kiedy bez ludzi.

I co w inszych królestwach chwałę bożą mnoży,

Gdzie stan rycerski kwitnie, w Polszczę ją zuboży,

²⁵ Bo chociaż już na większe osiedli ją poły.

69 NA WYDERKAFY

tytuł: wyderkaf — dochody z posiadłości ziemskich (lub ich część), zapisane przez pobożnego właściciela na rzecz Kościoła i spłacane również po jego śmierci przez spadkobierców, w. 13 legat — zapis, w. 18 iściec — dłużnik.

Mało im wyderkafy, biorą i z stodoły.

Choć daleko od tego, czego sobie życzą.

Już łomią wolność, co rok drożąc swą wytyczą.

Wiązał się król przysięgą, który nowo nastał,

³⁰ Że nie naruszy prawa, jakie w Polszczę zastał.

Nie masz tego na księżą, nie dosyć im rządzić,

Ale sobie pozwolą równą szlachtę sądzić I w rzeczach nieduchownych, co należą ciału,

Choć nie ma tej wolności okrom trybunału.

³⁵ Że im egzekucyjej nie czynią ratusze.

Przeklinają cnotliwych katolików dusze.

„Kto — pytam — postanowił, kto sędzią obierał,

Żebyś nade mną o mój snop władzę wywierał?”

„Pismo, gdy nas królewskim nazywa kapłaństwem!”

⁴⁰ „Prawda, ale nie ziemskim, dobrodzieje, państwem. «Królowie świata sądzą swych poddanych, a wy

Nie należycie do tej — rzekł Pan uczniom — sprawy».” Tak choć i świecki statut broni im, i święty,

Stawiają w konsystorzu na nas parlamenty.

⁴⁵ Lepszy pieniacz, lepszy ksiądz, i z dawnych plebanów Mamy dzisia nieznośnych, żal się Boże, panów.

Na cóż szukać Turczyna, co mi w ciele szkodzi.

Gdy ten. co ją miał zbawić, na duszy przewodzi.

Dorna mi ksiądz z Turczynem równo wolność łomie ⁵⁰ I wydziera chleb z ręki bezprawnie, łakomie;

Dla okupienia dusze, gdy tak chcą biskupi,

Niech nie tylko chleb, ale skórę z ciała łupi.

Obaczą i zapłaczą, minie czas malutki,

Naszy wnukowie księżej panowania skutki.

⁵⁵ Nierychło się i sami w swym postrzegą błędzie,

Kiedy im przyjdzie pancerz wdziać po rewerendzie.

w. 35 im [...] ratusze — urzędy świeckie nie wykonują wyroków sądów duchownych.