str 4 125 (2)

124 OGRÓD, ALE NIE PLEWIONY

Na ciele będziesz leda wszetecznice łupem.

Tedy się człowiek ścisłą zawięzuje ligą

Z harpiją, z bazyliszkiem, z smokiem, z wężem, z strzygą.

10. O FRASZKACH

Spowiedam się księdzu na jubileuszu

Fraszek swoich; ledwo to dojdzie jego uszu,

Upewnił mię po śmierci za nie czyśćcem długim.

Skrupulat to; znowu się spowiedam przed drugim.

Wolę, że się oczyszczę, niżeli upiekę.

Więc wróciwszy do domu, na onę pokutę Każę sobie założyć na kominie hutę.

Jeszcze się z nimi żegnam, ba, i nie bez żalu,

¹⁰ Nim je na swoje miejsce wyprawię do palu,

Aż mój stary przyjaciel we drzwi zakołace:

„Do takiej li zniewagi twoje przyszły prace?

Nie czyń tego, Wacławie! O Muzy gra chodzi!

Wierzże mi, żeć to u nich na potem zaszkodzi!

¹⁵ Z początku świata były fraszki, były żarty,

Byle w nich Bóg miał pokój; czy-ii twoje karty Treny tylko a wojny? Wiesz, że raz pogodno,

Drugi dżdżysto, raz ciepło, a drugi raz chłodno,

Raz dniem, drugi raz nocą niebo świat przeplata;

²⁰ Podobała się Bogu taka altemata:

W twych księgach (bodaj ten mnich i z swoją przestrogą!)

10. O FRASZKACH

w. 1 jubileusz — tu: uroczystość kościelna, połączona z odpustem, w. 8 hula — tu: drzewo na opał. w. 10 do palu — na spalenie, w. 20 altemata — odmiana.

Przy poważniejszych rzeczach fraszki ujść nie mogą? Sławnym wierszem z żabami Homer wojny mysze, Nikczemnego komora Wirgilijusz pisze,

²⁵ Czytałeś Klaudyjusza w uczonym Senece,

Synezyjusz łysinę, Plutarch tak dalece Świerczka chwali, Hcinzyjusz (niżeli ci zdrowszy W rozumie chrześcijanin) księgę pisał o wszy.

Wielką Nazo miłości część swych rymów święci.

³⁰ Czytają i ludzie to oddają pamięci,

Co my żartem piszemy, chociaż nas stąd winią.

Toż sami księża (prawda, że nie wszyscy) czynią: Źdźbła nam wyjmują, sami w oku mając kłody;

w. 23—29 Mowa o utworach żartobliwych i frywolnych, pisanych przez znanych i poważnych autorów.

w. 23 Sławnym [...] mysze — Homera, najstarszego poetę greckiego, twórcę Iliady i Odysei, uważano za autora poematu heroikomicznego o wojnie żab z myszami pt. Batrachomyomachia.

w. 24 Wirgilijusz (Publius Kergilius Maro. 70— 19 p.n.e.) — najwybitniejszy epik rzymski, autor Eneidy. Przypisywano mu autorstwo poematu Culex (Komar).

w. 25 Lucius Annaeus Seneca (4 p.n.e.—65 n.e.) — filozof, autor retorycznych tragedii, wyznawca stoicyzmu. Był autorem parodystycznego utworu pt. Apokolokyntosis czyli Udynienie boskiego Klaudiusza.

w. 26 Synezyjusz (Synesius z Cyreny, ok. 370—ok. 413) — biskup, filozof, poeia. związany z kulturą hellenistyczną i niezbyt ortodoksyjny chrześcijanin, napisał m. in. Pochwalę łysiny (Encomium cahitii), Plutarch z Cheronei (ok. 50 — ok. 125) — filozof, moralista, autor życiorysów wielu wybitnych ludzi starożytnej Grecji i Rzymu.

w. 27_r Świerczka chwali — to nieporozumienie: Plutarch napisał dialog Gryllos (Świnia), co poeta rozumie jako grylus — świerczck; Heinzyjusz (lianie! Heinsius, 1580—1655) — filolog, pisarz łaciński i holenderski, profesor uniwersytetu w Lejdzie, napisał żartobliwą Pochwalę wszy adresowaną do „ojców żebraków”; ci — tj. wymienieni wyżej pisarze pogańscy (niezbyt słusznie zalicza do nich Potocki Synesiusa).

w. 28 Nazo (Publius Osidius Naso, 43 p.n.e.—18 n.e.) — ostatni wielki poeta rzymski, m.in. autor elegii miłosnych (Amores) i frywolnej sztuki kochania (Ars amatoria).

i6 - BN 1/19 (W. Potocki: Wiersze wybrane)