wstęp do teorii polityki img 113

121

wellyna¹⁵. Niektórzy badacze dowodzili nawet, że Albert Einstein w dziedzinie fizyki, Frank Lloyd Wright w architekturze i Alfred North Whitchcad w filozofii „traktująproblcmy z podobnym wyczuciem ‘rzeczywistości’, wpływającym nic na materia! badawczy, ale na stosowanie funkcjonalnej interakcji jako sposobu rozumienia zjawisk”¹⁵.

Wprowadzenie pojęcia „funkcji” największe znaczenie miało jednak dla samej socjologii i powiązanej z nią antropologii społecznej. W 1903 roku, w dziele Zasady metody socjologicznej francuski socjolog Emile Durkheim sformułował następujący postulat analizy funkcjonalnej: „kiedy (...) przystępuje się do wyjaśniania zjawiska społecznego, szukać trzeba oddzielnie przyczyny, któraje wytworzyła, i funkcji, jaką to zjawisko wypełnia”¹⁴. Jako funkcję zdefiniował odpowiedniość między daną instytucją, która funkcję wypełnia, a potrzebami organizmu. Podstawy funkcjonalizmu antropologicznego stworzone zostały na gruncie antropologii społecznej przez Bronisława Malinowskiego i Alberta Radcliffe-Browna w drugiej i trzeciej dekadzie XX wieku. Opisując społeczeństwa prymitywne, traktowali je oni jako funkcjonujące całości, szczcgólnąuwagę poświęcali zaś badaniu instytucji społecznych pod kątem wypełnianych przez nie funkcji¹⁵.

W teorii stosunków międzynarodowych nazwa funkcjonalizm jest kojarzona z nazwiskiem Davida Mitrany 'ego. W wydanej w 1943 roku książce The Wor-king Peac.e System Mitrany stwierdza, iż współpraca państw w niektórych sferach technicznych i ekonomicznych doprowadzi do wytworzenia się pomiędzy nimi więzów funkcjonalnych. W dalszej perspektywie więzy te rozciągną się na sferę polityczną: państwa zaangażowane w funkcjonalną kooperację nie będą miały powodów ani możliwości do prowadzenia wojny: wytworzy się dzięki temu „działający system pokojowy'”"’. Późniejsi neofunkcjonaliści (Emsl Haas) zmodyfikowali niektóre nazbyt idealistyczne założenia Mitrany’ego, jednak pozostali przy twierdzeniu, że współpraca ekonomiczna w strategicznie znaczących dziedzinach wygeneruje dążenie do dalszej politycznej integracji.

- Realizm prawniczy ujmuje i bada prawo jako wytwór dostosowanej do zmiennych potrzeb i celów społeczeństwa działalności prawniczej, natomiast szkota jurysprudencji socjologicznej traktuje prawo jako formę kontroli społecznej, przeciwstawiając prawo w działaniu (law in acłion) prawu w ksiąZkacll (law in books).

¹⁵ Robert K. Mcrtoo, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1982, s. 117-118.

^M Emile Durkheim. 7asady metody socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000, s. 129-13).

” Bronisław Malinowski określił funkcjonalizm jako „metodę polegająca nade wszystko na analizie pierwotnych instytucji w ich obecnym działaniu, nie zaś na rekonstrukcji ich historycznej przeszłości”, [cyt za:] Szacki, op.cit., s. 65i.

” David Mitrany. A Working Peace System, Chicago: Quadrangle Books 1966.