wstęp do teorii polityki img 180

170

wynika z zobowiązania między dwoma państwami, że jedno z nich powstrzyma się od iogerowania/wywierania wpływu na pewne terytorium, które jest zastrzeżone dla wyłącznych działań drugiej strony¹⁷. W okresie zimnej wo jny wyłączną strefą wpływów- ZSRR była Europa Środkowa i Wschodnia, natomiast strefą interesów były niektóre państwa Afryki i Azji.

3. Środki i metody polityki zagranicznej mocarstw

Przez środki polityki zagranicznej należ.y rozumieć zasoby i instrumenty uruchamiane przez państwo po to by osiągnąć wyznaczone cele. Metody natomiast to sposoby posługiw-ania się przez kraje tymi środkami. Wymienione nieco wcześniej cele, mocarstwo tak jak każde inne państwo może realizować za pomocą politycznych, ekonomicznych i finansowych, wojskowych oraz kullurowo-idcologicznych środków polityki zagranicznej¹⁵.

Najważniejszymi z punktu widzenia efektów i korzyści środków' i metod polityki zagranicznej mocarstw są instrumenty' polityczne, do których należy zaliczyć przede wszystkim: dobre usługi, mediacje, ale również groźby, mistyfikacje oraz ingerencje w sprawy wewnętrzne. Podczas gdy' dwa pierwsze instrumenty służąc podniesieniu pozycji międzynarodowej mocarstwa często przyczyniają się również do uspokojenia lub poprawy sytuacji na arenie międzynarodowej (plany i układy rozbrojeniowe, udział w rozmowach pokojowych) metody wymienione jako ostatnie często zaogniają atmosferę panującą w stosunkach między państwami.

Istnienie stref wpływów i interesów oraz ich wyznaczanie przez mocarstwa zawsze było i jest elementem kluczowym w realizacji ich mocarstwowości. Jednym z pierwszych przejawów normatywnego określenia swej strefy była doktryna Monroc’a z 1823 r., według której Stany Zjednoczone wy stąpiły jako obrońcy Ameryki Łacińskiej, przez co można rozumieć jedynych uprawnionych do ingerowania w wewnętrzne sprawy zachodniej hemisfery'⁹.

W wieku XX bardzo ostrym wyrazem określenia wyłącznej strefy wpływów, przy jednoczesnym przyzwoleniu na naruszenie suwerenności państw była tzw. doktryna Breżniewa o ograniczonej suwerenności państw bloku wschodniego, która znalazła wyraz m.in. w zbrojnej interwencji w Pradze w 1968 r.

ⁿ Ibidem, s. 47.

“ Zob. Justyna Zając, „Środki i metody polityki zagranicami państwa", ro2dziat IV nimęiszej książki. Por. Irena Popiuk-Rysińska, „Środki i metody polityki zagranicami”, |w:j Józef Kukułka, Ryszard Zięba (red.), Polityka zagraniczna państwa. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1992, s.77,78; Radovan Vukadinović, Międzynarodowe stostmkipolityczne, Warszawa: PWN 1980, s. 297.

¹⁷,„System mocarstw europejskich jest zasadniczo odmienny od amerykańskiego i wobec tego każda próba rozciągnięcia go na zachodnią półkulę będzie uważana za akt wrogi wobec Stanów Zjednoczonych” (fragment orędzia prezydenta USA wygłoszonego w Kongresie 2 grudnia 1823 r.), [w:] Wiesław Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych wczasach nowożytnych IRIS-1945, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 1996, s. 81.