wstęp do teorii polityki img 191

181

narodowej państwa rozumieć można, zatem zorganizowany i celowy system oddziaływ ań państwa na innych uczestników stosunków międzynarodowych, będący funkcją jego subiektywnej oceny i wpływu środowiska zewnętrznego.

1.2. Rola międzynarodowa a pozycja państwa

Pod po jęciem pozycji, w potocznym tego słowa znaczeniu, rozumiemy zazwyczaj położenie czegoś względem jakiegoś określonego punktu odniesienia. W nauce stosunkach międzynarodowych pojęcie lo zastępowane jest często przez pojęcie statusu międzynarodowego i określa rangę państwa w systemie międzynarodowym¹¹¹. Wiąże się ono z pojęciem siły (potencjału) państwa i możliwościami jego oddziaływania na środowisko. Potencjał państwa kształtuje jego pozycję, z drugiej strony pozycja państwa nie jest też bez wpływu na jego potencjał ze względu na duże znaczenie subiektywnego wizerunku kreowanego przez państwo na użytek innych uczestników stosunków międzynarodowych¹*. Od potencjału i pozycji państwa zależy także intensywność, czyli częstotliwość występowania poszczególnych róP.

Pozycja państwa zależy od wielu czynników natury obiektywnej i subiektywnej. Są to czynniki ekonomiczne (dochód narodowy, zadłużenie zagraniczne), polityczne (aktywność polityczna, potencjał militarny), geograficzne (położenie, wielkość państwa), kulturowe (ekspansywność kultury), a także wynikające z subiektywnej oceny innych uczestników systemu międzynarodowego (stereotypy, doświadczenia wynikające ze współpracy) łub też własnego wizerunku tw orzonego przez, państwo. Pozycji nie kształtujesię na podstawie przyjętej wcześniej koncepcji, mimo, iż pewien wpływ ma tutaj zjawisko autokreacji wizerunku, test ona wynikiem ewolucyjnych zmian środowiska między narodowego i ma charakter względnie stały. Środkiem wyrażania pozycji państwa są role, jakie pełni ono poza swoimi granicami. Można więc powiedzieć, że międzynarodowa rola państwa jest dynamicznym wyrazem jego pozycji²¹. Pozycja państwa kształtuje koncepcję jego roli międzynarodowej gdyż. możliwość realizacji konkretnej roli w dużej mierze zależy od potencjału danego państwa. Od pozycji państwa zależy także to, jakie role będąmunarzucanez zewnątrz. Trudno bowiem byłoby sobie wyobrazić wymaganie od ubogich rozwijających się państw, aby zaczęły real izować rolę dawcy pomocy humanitarnej albo policjanta porządku światowego.

Mimo, iż rola międzynarodowa państwa zależy głównie od jego pozycji, możliwa jest też sytuacja odwrotna. W pewnych przypadkach rola odgrywana w środowisku międzynarodowym może mieć wpływ na pozycję państwa. Dotyczy to głównie państw o niewielkim potencjale i możliwościach wpływania na inne pod-

^w Hołsti, op.cit., s. 11.

^w Chodzi tu głównie o próby kreowania pozycji mocarstwa przez państwa, króle nie mają do tego odpowiedniego potencjału. Jest to działanie korzystne w niezbyt długiej perspektywie czasowej, gdyż bardziej eksponowane pozycje przynoszą większe profiry. Są to jednak działania kosztowne i nieopłacalne w dłuższym okresie czasu.

²⁰    Ibidem, s. 28.

²¹    Piełraś, Pojęcie i klasyfikacja..., s. 21.