66133 wstęp do teorii polityki img 55

60

Częstokroć spotkać się można także z pojęciem tzw. braku bezpieczeństwa (ang. insecurity, fr. insecurite)> który może być spowodowany przez wrogość lub sprzeczność interesów, siłę oraz okazję do posłużenia się nią*.

W teorii polityki zagranicznej istnieje zasadnicza zgodność co do uznania bezpieczeństwa za najważniejszy, egzystencjalny cel polityki zagranicznej państwa, realizującej jego naturalną potrzebę. Zachowanie czy też uzyskanie stanu bezpieczeństwa jest warunkiem sine ątta non realizacji innych potrzeb^{1 2}.

Wyróżnić można trzy rodzaje naturalnych potrzeb państw; są to potrzeby bytowania, standardu oraz uznania i prestiżu³. Bezpieczeństwo należy do pierwszej z tych grup, będąc tym samym podstawową potrzebą państw i ich zbiorowości, a także ważną wartością motywującą podmioty do podejmowania działań.

Na podstawie potrzeb aspiracyjnych powstająpotr/eby operacyjne⁴, przejawiające się następnie jako interesy, na ich bazie z kolei formułowane są cele. W ten sposób płaszczyzna aspiracyjna przenika się z płaszczy znąoperacyjnąpol i tyki zagranicznej. Józef Kukułka wyróżnia trzy grupy interesów i celów państwa:

•    interesy i cele egzystencjalne, dotyczące „wszelkich warunków i czynników przetrwania, integralności i bezpieczeństwa oraz poszanowania tożsamości i suwerenności”;

•    interesy i cele koegzy stencjalne, dotyczące udziału i możliwości oddziaływania w stosunkach międzynarodowych;

•    interesy i cele funkcjonalne, „zakładające ciągłe polepszanie racjonalizacji, sprawności i efektywności uczestnictwa państwa w stos unkacłi międzynarodowych”⁵.

Jak już wspomniano, bezpieczeństwo stanowi najważniejszy cel polityki zagranicznej państwa, jemu też podporządkowane są inne cele i interesy, zwłaszcza koegzy stencj alne i funkcjonalne⁶. Jest to prawidłowość niezmienna historycz-

1

   Zob. szerzej Jean Barrea, Thćories des relations intemationales. La grammaire des óvónemenls, Louvain-la-Neuve: Ariel s.c. 1994. publication duCentred’ntudes Strategiques de 1 'I Jniversitecatho-lique de Louvain, 3 ódition rcvuc cl augmcntćc, s. 129. Debatę na tcmai „braku bezpieczeństwa” omawia Davis B. Bobrow, zob. idem, „Złożoność problematyki braku bezpieczeństwa: implikacje redefinicji pojęcia”, [w:] Bobrow, Hali/.ak, Zięba (red.), op.cit., s. 27—47.

2

   Zob. Józef Kukułka, Międzynarodowe stosunki polityczne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1982, s. 43.

3

   Szerzej na lemat potrzeb zob. Józef Kukułka, Problemy teorii stosunków międzynarodowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1978, s. 258-264.

4

*    Józef Kukułka wyróżnia trzy typy potrzeb operacyjnych: potrzeby egzystencji (potrzeby materialne i świadomościowe, ekonomiczne i organizacyjne, przetrwania i bezpieczeństwa, identyczności i osobowości uczestników stosunków międzynarodowych), potrzeby koegzystencji (potrzeby przynależności i współżycia, łączności i zorganizowania, współpracy i współzawodnictwa, suwerenności i roli) oraz potrzeby aktywności (potrzeby funkcjonowania i rozwoju, informacyjne i regulacyjne, sprawności i innowacji, sytuacyjne i skuteczności). Zob. Kukułka, Problemy teorii..., s. 261-264.

5

*    Zob. ibidem, s. 264-265.

6

¹¹¹ Józef Kukułka, „Zaspokajanie potrzeb i rozwiązywanie konfliktów w stosunkach międzynarodowych”, [w:] Edward Haliżak, Roman Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe: geneza- struk-(ura-funkejonowanie, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1994, s. 127.