wstęp do teorii polityki img 63

68

moralność międzynarodowa. Podstawową zasadą funkcjonowania mechanizmu,równowagi sit” jest niedopuszczenie do sytuacji, w której jedno z państw systemu zdobyłoby pozycję hegemoniczną. Ponadto, mechanizm ten zmniejsza racjonalność stosow ania siły- wojskowej i wojny, w związku z czym przyczynia się do stabi Iności poszczególnych państw' tworzących system, jak i samego systemu.

Najwybitniejszy przedstawiciel szkoły realistycznej, Hans J. Morgenthau, wyodrębnił różne metody prowadzenia polityki „równowagi sił”: klasyczną rzymską metodę divide et impera, metodę kompensacji (np. terytorialnej), zbrojeń, sojuszy, sojuszy przeciw' dominacji światowej, sojuszy przeciw' „sojuszom przeciw'stawnym” (alliances verstis courUerallianees), a także metodę ośrodka utrzymującego równowagę (holder of the batance. balancer), pozostającego w' izolacji od innych uczestników systemu³⁵. F.dward H. Carr natomiast połączył model równowagi sit z cwolucjąsystemu gospodarczego, analizując te czynniki w kategoriach ewolucji kapitalizmupoc7ąw'szy od rewolucji przemysłowej. Z perspektywy „realizmu historycznego” zasadniczym zaniechaniem tradycy jnej szkoły realistycznej było pominięcie kontekstu przemian gospodarczych w świecie w analizie zimnowojennej rywalizacji supermocarstw³*.

W paradygmacie idealistycznym (liberalnym) podstawową tezą jest harmonia systemu międzynarodowego, której elementem jest zbieżność interesów państw. Istotnym ograniczeniem użycia siły jest współzależność gospodarcza pomiędzy państwami i chęć zachowania wynikającego z niej dobrobytu. Ważnym warunkiem zachowania pokoju jest rozpowszechnienie demokratycznej formy rządów w państwie, ponieważ „demokracje nic walczą ze sobą”. Także w takim podejściu głównymi aktorami stosunków międzynarodowych są państwa, co znajduje swoje odzwierciedlenie w rozumieniu bezpieczeństwa. Ważnym założeniem jest. możliwość oceny działań tych aktorów w kategoriach etycznych: dobra i zła, którego najbardziej jaskrawym wyrazem jest wojna. W przeciwieństwie do realistów, liberałowie za najbardziej skuteczną metodę zachowania bezpieczeństwa uważali współpracę międzynarodową³⁷.

³⁵ Zob. Morgenthau, Połitics AmongNatiom..._t $. 172 i n.

■⁶ David Goldfischer, „E. II. Carr: a ‘historical realist’ approach for the globalisation era”, Review of International Studies, Vol. 28, No. 4, Oclober 2002, s. 698-699. Por. założenia strukturalnego realizmu, które Barry Bu/.an ambitnie i interesująco połączył z teorią społeczności międzynarodowej oraz teorią reżimów: Barry' Buzari, „From international system to intemarional society: structural realism and regime theory meet the English school”, International Organisation, Summer 1993, Vol. 47, No. 3, s. 327-352.

³⁷ Zob. Walt, „International Relations..., s. 32; Edward D. Mansfield, Jack Snyder, „Detno-cratization and the Danger of War”, [w:] Brown, Cote, .Tr., ł.ynn-Joncs, Miller (red.), op.cit., s. 221-222 5 242-243; Teresa Łoś-Nowak, Stosunki międzynarodowe. Teorie systemy uczestnicy, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2000, s. 40-44; Bruce Russett, „Społeczność pokoju: demokracja, współzależność i struktura międzynarodowa”, [w:] Bobrow, Ha-liżak, Zięba (red.), op.cit., s. 363-375.