Zdjęcie0246 (7)

dom rodnym mającym wpływ na odbycie prawidłowego porodu.'

Okresowo powtarząji)ce się zmiany budowy i Funkcji macicy, a szczególnie jej błony śluzowej, mają duże znaczenie praktyczne. Wykorzystywane są bowiem do pośredniego wnioskowania o funkcji hormonalnej jajników oraz o działaniu osi przysadka—jajnik. Oceniane mogą być zarówno, związane z cyklem miesiączkowym, zmiany zachodzące w błonie śluzowej trzonu macicy, jak również zmiany w gruczołach błony śluzowej szyjki.

W pierwszym przypadku ocenia się uzyskane biopsyjnie fragmenty endomctrium. Materiał pobierany jest do badań w określonych dniach cyklu płciowego.

Opisane wcześniej zmiany zachodzące w czasie cyklu miesiączkowego są na tyle typowe, iż pozwalają na ustalenie pewnych stałych kryteriów oceny uzyskanych fragmentów błony śluzowej i określenia za ich pomocą, w jakiej fazie cyklu znajduje się badana osoba. Przez porównanie uzyskanego wyniku z wynikiem oczekiwanym (na podstawie znajomości fazy cyklu, w której powinna się znajdować dana osoba w momencie wykonywania biopsji) można wnioskować pośrednio o przebiegu cyklu jajnikowego i funkcji hormonalnej jajników.

Kryteria oceny uzyskanych drogą biopsyjną fragmentów endometrium dotyczą w szczególności: grubości błony śluzowej, budowy gruczołów (wielkość, przebieg, światło, obecność wydzieliny, wygląd komórek nabłonka, mitozy) i zrębu łączno tkankowego (stopień upakowania i morfologia komórek, obrzęk, podziały mitotyczne), a także wyglądu tętnic spiralnych. Za pomocą tych badań można diagnozować niektóre schorzenia jajnika, np. występowanie cykli bezowu-lacyjnych będących częstą przyczyną niepłodności.

W przypadku pośredniej oceny funkcji hormonalnej jajników na podstawie badania gruczołów błony śluzowej szyjki macicy analizowana jest ilość i jakość śluzu. Obecność dużej ilości lepkiego, elastycznego, zasadowego śluzu o dużym uwodnieniu, przybierającego po wysuszeniu charakterystyczny obraz podobny do liści paproci, świadczy o dużym stężeniu estrogenów i braku lub małym stężeniu progesteronu. Sytuacja taka występuje tuż przed owulacją, a opisane właściwości śluzu stwarzają korzystne warunki dla ruchu plemników. Stwierdzenie obecności śluzu o podanych powyżej właściwościach pozwala na wykluczenie (jako jedna z wielu metod pomocniczych) występowania ciąży, w czasie której stężenie progesteronu jest duże.

Do funkcji macicy należy między innymi stworzenie odpowiedniego środowiska dla plemników w czasie ich wędrówki w kierunku jajowodu. W środowisku macicy zachodzi przynajmniej część przemian związanych z procesem kapacytacji plemników. Skład i właściwości płynu znajdującego się w jamie macicy różnią się znacznie od płynu jajowodowego. Niektóre z substancji wydzielanych przez gruczoły błony śluzowej macicy mogą być wykorzystywane przez zarodek.

Jak wspomniano wcześniej, zapłodnienie następuje najczęściej w bańce jajowodu. Następnie zygota transportowana jest w kierunku macicy. W czasie wędrówki przez jajowód zygota dzieli się, wskutek czego powstają komórki potomne nazywane blastomerami. Zarodek trafia do jamy macicy zazwyczaj 4 dnia po owulacji będąc w tym okresie rozwoju w stadium moruli. W macicy następuje przekształcenie moruli, w zawierającą jamę blastocyslę.

Czynniki powodujące to przekształcenie, oraz mechanizmy prowadzące do powstania wypełnionej płynem jamy blastocysty, nie zostały, zwłaszcza u ludzi, całkowicie wyjaśnione. U niektórych zwierząt (np.. u królika) w wydzielinie w jamie macicy znajduje się substancja wpływająca pobudzająco na przekształcenie moruli w blastocystę i dalszy rozwój tej ostatniej. Substancja ta nazywana blastokininą jest swoistym dla wydzieliny macicy białkiem o masie cząsteczkowej ok. 14000. Występowanie w wydzielinie macicy podobnych, swoistych białek o właściwościach blastokininy opisano także u innych gatunków zwierząt. Istnienie u ludzi czynnika podobnego w swym działaniu do blastokininy i wytwarzanego przez macicę jest podważane. Jednym z argumentów przemawiających przeciwko obecności takiego czynnika może być występujące u ludzi w niektórych przypadkach przekształcenie moruii w blastocystę już w jajowodzie i następnie implantacja tej ostatniej w błonie śluzowej lego narządu, Wydaje się, żc w takich sytuacjach do zajścia wymienionych procesów nie jest konieczna obecność żadnego czynnika macicznego. Należy jednak brać pod uwagę, że niektóre składniki płynu macicznego mogą dostawać się do jajowodu lub że sam jajowód jest w stanie wytwarzać czynnik o działaniu podobnym do blastokininy.

W stadium blastocysty zarodek pozostaje w jamie macicy ok. 2—3 dni. Następnie może on zagnieździć się w błonie śluzowej tego narządu. Najczęstszym miejscem prawidłowej implantami jest górna część ściany trzonu macicy. Nie zostały w pełni wyjaśnione mechanizmy wpływające na 2—3-dniowy pobyt blastocysty w jamie macicy przed zagnieżdżeniem. Może to być związane z koniecznością zajścia zmian zarówno w zarodku, jak i w błonie śluzowej macicy.

Przed implantacją blastocysta pozbywa się otaczającej ją osłonki przejrzystej. Mechanizm tego „zrzucenia" warstwy oddzielającej komórki zarodka od ściany macicy nie jest do końca wyjaśniony. U niektórych gatunków zwierząt, wydzielina błony śluzowej macicy zawiera czynniki trawiące osłonkę przejrzystą oraz pobudzające zarodek do implan-tacji. W „zrzuceniu" osłonki przejrzystej ma także swój udział zarodek.

Pozbycie się zona pelhictila prowadzi do odsłonięcia zewnętrznej warstwy komórek blastocysty (komórek trofo-blastu) obdarzonych silnymi właściwościami inwazyjnymi. Dzięki tym właściwościom, po pierwszej fazie przylegania do powierzchni endometrium, zarodek zaczyna stopniowo zagłębiać się w błonę śluzową macicy.

Dwu- lub trzydniowy pobyt blastocysty w jamie macicy przed rozpoczęciem implantacji jest również związany z koniecznością zajścia odpowiednich przeobrażeń w błonie śluzowej macicy. Implantacja odbywa się zazwyczaj ok. 21 dnia cyklu płciowego. Endometrium w tym okresie znajduje się w fazie wydzielniczej. Stwarza to korzystne warunki do zugnieżdżenin się zarodka i jego odżywiania. Tuż przed implantacją w błonie śluzowej macicy dochodzi bowiem do reakcji doczesnowej i wynikających z liicj przekształceń w zrębie lącznotkankowym, gruczołach endometrium i naczyniach krwionośnych.

Jedną 1 funkcji macicy jest udział w transporcie plemników w drogach rodnych. Plemniki przesuwają się w kierunku jajowodów dzięki ruchom własnym, skurczom elementów mięśniowych macicy, a także korzystnemu środowisku, szczególnie w szyjce macicy. Duża dość proslaglnn* dyn obecnych w nasieniu może działać pobudzająco na skurcze mięśni macicy.

Właściwości fizykochemiczne, w tym również pH, wydzieliny błony śluzowej macicy są zmienne w czasie cyklu płciowego i zależą od działania hormonów plato^^^ Dotyczy to szczególnie śluzu szyjkowego Jak również śluzu wytwarzanego w trzonie narządu. W okresie szczytu działania estrogenów, a więc tuż przed owulacją, właściwości śluzu są szczególnie korzystne dla wędrówki plehffifljli