Zdjęcie1384

•tanu pnKiwncfA tj. sianu, w którym ja nie należy do siebie, mierni sic z czymś. co nim nie jest, ma cel swego postępowania poza sobą, w jednaj x grup. do jakich należy. Dlatego samobójstwo, wynikające z nasilonego altruizmu, nazywamy sum o-bó je turem altruistycznym. Ale, ponieważ odznacza sic ponadto ta cecha, że popełniane jest jako obowiązek, warto i t< osobliwość uwzględnić w terminologii. TsJd typ samobójstwa będziemy więc nazywali obowiązkowym samobójstwem iltruis-tycznym.

Połączenie tych dwóch przymiotników jest dla określenia tego samobójstwa konieczne, gdyż nic każde samobójstwo altruistyczne jest przez to samo obowiązkowe. Zdarzają się pośród nich takie, które nie zą równie wyraźnie narzucane jednostce przez społeczeństwo. lecz maja charakter bardziej fakultatywny. Inaczej mówiąc, samobójstwo altruistyczne to rodzaj, obejmujący liczne odmiany .....

IWyodrębniliśmy tedy drugi typ samobójstwa, który obejmuje z kolei trzy odmiany: obowiązkowe samo* bójztwo altruistyczne, fakultatywne samobójstwo altruistyczne I ostre samobójstwo altruistyczne, którego doskonałym przykładem jest samobójstwo mistyczne. Występując w tych różnych formach, samobójstwo altruistyczne różni się Jednak uderzająco od egoisty-cznego. Jedno z nich jest związane z tą surową moralnością. która ma za nic wszystko, cokolwiek dotyczy samej tylko jednostki; drugie jest zespolone z tą wyrafinowaną etyką, która stawia osobowość ludzką tak wysoko, iż nie sposób jut czemuś ją podporządkować. Te dwa rodzaje samobójstwa oddziela zatem taka sama granica, jaka istnieje pomiędzy ludami prymitywnymi a narodami najbardziej cywilizowanymi.

Wszelako, choć społeczeństwa niższe są główną widownią samobójstwa mltruistycznego, spotykamy je takie w cywilizacjach bliższych współczesności. Można zwłaszcza umieścić w tej rubryce śmierć pewnej liczby męczenników chrześcijańskich. Wszyscy ci neo-

którzy, nie zabijając aią sami, dobrowolni© pozwalali sic zabić, byli w Istocie samobójcami. Nie zadając śmierci sami sobie, poszukiwali Jej wszakże za wszystkch sil i postępowali tak. aby uczynić Ją nieuchronną. Otóż do tego. byśmy mogli mówić o samobójstwie, wystarcza najzupełniej, aby czyn, którego śmierć Jest koniecznym wynikiem, był popełniany świadomie. Z drugiej strony, namiętny entuzjazm, z jakim wyznawcy nowej religli szli naprzeciw ostatniej rocki, wskazuje na to. iż w owym momencie wyzbywali sic oni całkowicie swej osobowości na rzecz idei, której stali się sługami. Prawdopodobne jest również, że taki sam charakter miały epidemie samobójstw, które wielokrotnie pustoszyły klasztory w Wiekach Średnich, a wyglądające po prostu na rezultat nadmiernego zapału religijnego U W naszych współczesnych społeczeństwach podobne samobójstwa nie mogłyby się rozpowszechnić, gdyż osobowość indywidualna wyzwala się coraz bardziej od osobowości zbiorowej. Można jednak bez wątpienia powiedzieć, iż altruistycznymi motywami kierują się już to żołnierze, którzy jak komendant Beaure-paire i admirał Villeneuve wolą śmierć od upokorzenia. już to cl nieszczęśnicy, którzy zabijają się, aby oszczędzić wstydu rodzinie. Zarówno jedni jak J drudzy wyrzekają się bowiem życia dlatego, że jest coś, co kochają bardziej od siebie samych. Wszelako są to wypadki izolowane i wyjątkowe ^{1 2}. Ale ciągle istnieje u nas szczególne środowisko, w którym samobójstwo

1

* Stan moralny, który określał tc samobójstwa, nazywano acedio. Zob. Bourquelot: Rechcrches sur les opinions et la Ićgislation en matiere de mort polonia ire pendant le Moyen Age.

2

Jest rzeczą prawdopodobną, iż z altruistycznego stanu ducha wynikały przynajmniej w części samobójstwa tak częste wśród ludzi Rewolucji. W owych czasach wewnętrznych walk I zbiorowego entuzjazmu osobowość indywidualna straciła na wartości. Interesy ojczyzny lub partii górowały nad wszystkim. Upowszechnienie kary śmierci miało niewątpliwie taką samą przyczynę: zabijano Innych równie łatwo. Jak siebie samych.