ZT183 (2)

ROZDZIAŁ 21

TURYSTYKA KULTUROWA A ROZWÓJ REGIONALNY

Frank M. Go, Ronald M. Lee, Antonio Paolo Russo

CELE ROZDZIAŁU

W rozdziale tym omówimy koncepcje turystyki kulturowej i przedsięwzięć opartych na eksploatacji dziedzictwa stanowiących fundamenty zarządzania rozwojem regionalnym. Przyjmując punkt widzenia społeczności zamieszkującej obszar turystyczny, rozpatrzymy ich zastosowanie w kontekście globalnych szans i zagrożeń, polityki państwowej, zasobów regionalnych oraz rozwoju nowoczesnych technologii. Po zapoznaniu się z treścią rozdziału czytelnik powinien umieć:

•    wymienić wyzwania towarzyszące zarządzaniu turystyką w skali regionalnej (lokalnej) w epoce globalizacji,

•    przeanalizować zależności między przedsięwzięciem opartym na eksploatacji dziedzictwa a lokalną społecznością, wynikające z podejścia wpisującego turystykę kulturową w szerszy kontekst rozmaitych czynników, programów i dziedzin rozwoju,

•    przedyskutować rolę, jaką koncepcja przedsięwzięcia opartego na eksploatacji dziedzictwa może odegrać w podejmowaniu strategicznych decyzji rozwojowych oraz koordynowaniu i kontrolowaniu rozwoju turystyki kulturowej w aspekcie wkładu, procesów i efektów,

•    zaproponować innowacyjne pomysły w zakresie stymulowania rozwoju regionalnego oparte na strategiach zorientowanych na potrzeby miejscowej społeczności, w odróżnieniu od strategii zorientowanych na rynek, których jedynym celem jest rozwój gospodarczy.

Wprowadzenie - turystyka w epoce globalizacji

Kształtujący się nowy, światowy porządek ekonomiczny cechuje się rosnącą mobilnością kapitału, postępującą ekspansją korporacji międzynarodowych oraz

przeszczepianiem zasad funkcjonowania przemysłu, bankowości, turystyki i podróży utrwalonych w krajach rozwiniętych na grunt krajów Trzeciego Świata. Zamieszki uliczne, jakie od czasu pamiętnej bitwy o Seattle w 1999 r. regularnie towarzyszą międzynarodowym konferencjom organizowanym pod egidą Światowej Organizacji Handlu, Unii Europejskiej lub grupy G8, mogłyby sugerować, że gospodarka światowa znajduje się w kryzysie.

Reprezentujący rozmaite interesy i poglądy działacze ruchu antyglobalistycz-nego - w celu nagłośnienia swoich protestów - stworzyli w Internecie liczne, powiązane ze sobą witryny (do najpopularniejszych należą www.mcspotlight.org, www.urban75.com i www.theyrule.net), za których pośrednictwem starają się przekonać opinię publiczną, że elity polityczne i gospodarcze podchodzą w niewłaściwy sposób do najbardziej palących problemów świata. Wymieniają głównie dwie kwestie wymagające ich zdaniem natychmiastowego działania. Pierwsza z nich to niemożność kontynuowania ekspansji gospodarczej według dotychczasowej formuły ze względu na ograniczoność zasobów energetycznych i surowcowych oraz zanieczyszczenie środowiska. Druga to niezwykle drażliwa kwestia rażących dysproporcji w poziomie dochodów między krajami biednymi a bogatymi.

Globalizacja to proces „zacieśniania więzi społecznych w skali świata w taki sposób, że lokalne zdarzenia stają się pochodną tego, co dzieje się gdzieś daleko, i odwrotnie” (Giddens, 1990, s. 64; cyt. za: Gray, 1998, s. 57). Przejawia się szybkim rozwojem globalnej gospodarki, prywatyzacją własności oraz rozrostem komercyjnych i społecznych sieci współpracy opartych na elektronicznych środkach przekazu. Globalizacja unaocznia nam, że coraz większej wagi nabiera ochrona ludzi przed wykluczeniem czy, inaczej, prawo równego dostępu (Rifkin, 2000. s. 239). Poszczególne regiony świata ogromnie się różnią pod względem rozwoju gospodarczego. Możliwości wzmacniania ich potencjału rozwojowego w dużej mierze zależą od lokalnych uwarunkowań kulturowych i instytucjonalnych. W efekcie świat staje się coraz bardziej podzielony, a ludzie biedni, niewykształceni mają coraz mniejsze szanse na skrócenie dystansu dzielącego ich od bogatej mniejszości. Jeśli nie uda się włączyć w ogólnoświatową sieć współpracy społeczności Drugiego i Trzeciego Świata, to luka technologiczna (digital divide) będzie się ciągle pogłębiać.

ONZ i rządy poszczególnych państw coraz częściej zadają sobie pytanie, jak zapewnić równomierny rozkład - w wymiarze społecznym i geograficznym - korzyści wynikających z postępu technicznego oraz mobilności kapitału i siły roboczej. Liczne konflikty regionalne, do jakich doszło w ostatnich dziesięcioleciach, pokazują, że niezdolność do pokierowania procesami globalizacji w stronę powszechnego dobrobytu zagraża idei zrównoważonego rozwoju gospodarczego, w założeniu gwarantującego korzyści wszystkim, a nie tylko garstce wybrańców. Turystyka kulturowa opiera się w pewnej mierze na kontaktach między turystami a mieszkańcami danego kraju, „w ramach których następuje doświadczanie, kontestowanie i utrwalanie zmian społecznych” (Cosgrove, Jackson, 1987, s. 95; cyt. za: Sąuire, 1994, s. 116).