Środki stylistyczne 2 103

-    to przestawienie naturalnego szyku wyrazów w zdaniu, naruszenie zwyczajowej kolejności wyrazów;

-    orzeczenie może znaleźć się na końcu konstrukcji składniowej, zdanie nadrzędne może zostać poprzedzone podrzędnym itp.

-    jest takim zabiegiem stylistycznym, dzięki któremu osiąga się niezwykłość stylu; wartości znaczeniowe pewnych wyrazów zostają podkreślone.

-    w prozie istotne znaczenie pełni inwersja czasowa fabuły, polegająca na zaburzeniu porządku chronologicznego; wydarzenia są przedstawione niezgodnie z układem czasowym, np. od wydarzeń najpóźniejszych w Granicy Zofii Nałkowskiej.

| SKŁADNIOWE ŚRODKI STYLISTYCZNE g

INWERSJA

-^e<sg©'^j-

szyk przestawny

Noc jak bas.

Księżyc wysoko jak sopran, gość u chmur ośnieżających drzewa -zima, ziina, jaka tam zima!

skoro jak majowy słowik śpiewa.

(K. I. GAŁCZYŃSKI, Sanie)

ELIPSA wyrzutnia

-    opuszczenie w zdaniu jakiegoś wyrazu, najczęściej dotyczy to orzeczenia, cza- £

sami podmiotu;    •    jj-

-    pojawiają się niepełne konstrukcje składniowe, ale mimo braku jakiejś części domyślamy się jej znaczenia.

-    dzięki elipsie wypowiedzenie staje się zwięzłe i krótsze, często są to równoważ-niki zdań.

-    jesl środkiem stylistycznym chętnie stosowanym w poezji współczesnej.

Hej, chłopcy, bagnet na broń!

Długa droga, daleka przed nami,

Mocne serca, a w ręku karabin,

Granaty w dłoniach i bagnet na broni.

(K. KRAHELSKA, słowa pieśni)

I SKŁADNIOWE środki stylistyczne I

PRZERZUTNIA

-•©gs?-

-    charakterystyczna dla poezji, polega na wyraźnej różnicy między długością i zdania, a długością wersu;

-    pewna część zdania powiązana z nim znaczeniowo, zostaje „przerzucona" i do następnego wersu łub strofy.

-    wzbogaca język poetycki, powszechnie stosowana w wierszu sylabicznym. t

Przed domem jarzębina Ku ziemi się ugina.

Widzisz, coraz to śmielej Jesień sobie poczyna.

(J. LIEBERT, Przed domem jarzębina)

WYKRZYKNIENIE

-    to zastosowanie w utworze zdań wykrzyknikowych lub równoważników zdań wyrażających silniejsze emocje;

-    zdanie wykrzyknikowe, czasami niepełne, wtrącone w lok wypowiedzi jest wyrazem uczuciowego zaangażowania mówcy.

-    przybiera często postać apostrofy, wtedy zwrócone jest bezpośrednio do odbiorcy.

-    służy ożywieniu stylu i osiągnięciu ekspresji językowej.

To za mało! Za mało! Za mało!

Twoje słowa tumanią i kłamią!

Piersiom żywych daj oddccli zapału, wiew szeroki i skrzydła do ramion!

Nam te słowa ciche nie starczą.

Marne słowa. 1 błahe. I zimne.

Ty masz werbel nam zagrać do marszu!

Smagać słowem! Bić pieśnią! Wznieść hymnem!

(W. BRONIEWSKI, Poezja)

103