ScannedImage 72

początku" są ściśle związane z czasem, choćbyśmy nie wiedzieć jak zacieśniali ich zakres pojęciowy. Chyba, żebyśmy przyjęli jakiś specjalny rodzaj wiecznego trwania, nie dającego się zmierzyć ani podzielić - tak jak czas - za pomocą żadnego ruchu, nawet biegu słońca.

Jeśli jednak Syn i Duch Święty istnieją, tak jak Ojciec, wiecznie, to dlaczego nie są tak jak On bez początku? Otóż dlatego, że są z Ojca, choć nie są po Nim. Cokolwiek bowiem jest bez początku, jest także wieczne, ale nie wszystko, co wieczne, musi być również bez początku.

I nie jest też faktycznie bez początku, jak długo pozostaje w stosunku do Ojca jako swego początku. Inaczej mówiąc: Syn i Duch Święty nie są bez początku, ponieważ nie są bez przyczyny. Nikt zaś chyba nie zaprzeczy, że przyczyna nie musi być dawniejsza od tego, czego jest przyczyną* wszak słońce nie jest bynajmniej dawniejsze od światła. Oczywiście z punktu widzenia czasu Obaj są bez początku. Nie podlega jednak czasowi to, z czego sam czas bierze początek.••

Jakże jednak mogło się dokonać zrodzenie, w którym nie było ani żadnej zmiany, ani żadnego bólu? - Owszem, mogło, bo nie było to zrodzenie cielesne..Tylko cielesny poród łączy się z bólem, bezcielesny jest bez-bolesny (...)

śle cóż to za ojciec, co nie miał początku swego ojcostwa? - Nie musiał zaczynać być ojcem, kto nawet w swej istocie nie zaczął dopiero istnieć, lecz zawsze istniał. Tylko ten, kto ma początek swego istnienia, miewa również początek swego ojcostwa. Jednakże chociaż Dóg-Ojciec nie zaczął dopiero później być ojcem, jest On nim naprawdę, ponieważ jest kimś innym niż Syn Boży - tak jakie i na odwrót, Syn dlatego właśnie Jest synem, że nie jest Ojcem (...) Zapytasz: jakże więc Syn Boży został zrodzony? Nie byłoby w tym zrodzeniu nic wielkiego, gdybyś je mógł pojąć, ale ty przecież własnego zrodzenia nie znasz w pełni, lecz co najwyżej tylko małą jego cząstkę, choć wstydzisz się do tego przyznać i udajesz, że wiesz wszystko. Bo przecież ileż tu problemów wymaga rozwiązania! Wszak trzeba poznać przede wszystkim samą budowę, sposób' kształtowania się, wreszcie przychodzenia na świat ciała* jakie więzy łączą to ciało z duszą, duszę z myślą, a myśl z rozumem? (...)

Jeśli zaś dlatego, że nie możesz pojąć Bożych narodzin, twierdzisz, że ich w ogóle nie było, to na tej samej podstawie powinieneś co prędzej wykreślić z grona istniejących również wiele takich rzeczy, które choć na pewno są, pozostają jednak dla ciebie niepojęte, a więc przede wszystkim samo istnienie Boga. Bo przecież właściwie nie potrafisz wyjaśnić, czym On ostatecznie jest, choć tak śmiało i z taką pewnością orzekasz o rzeczach znacznie mniejszej wagi. Zerwij zatem już raz wreszcie z po-

jęciem jakichś "emanacji""rozcięć", "podziałów" i przestań rozprawiać o bezcielesnej naturze Bożej tak, jakby ona stanowiła coś cielesnego* Wtedy może zdołasz wymyślić także na temat Boskiego zrodzenia coś bardziej godnego.

W jaki sposób zrodził się Syn Boży? To twoje pytanie napełnia mię wprost- oburzeniem. Bo raczej milczeniem należy czcić owe Boskie narodziny. Już i tak wiesz bardzo dużo, gdy wiesz, że się w ogóle narodził. Jakim sposobem został zrodzony, tego nie tylko ty nie wiesz, ale nie wiedzą nawet sami aniołowie. Powiem ci jedynie tyle: o tym wie wyłącznie Ojciec, który zrodził, i Syn, który został zrodzony. Wszystko inne zakrywa przed twym nieudolnym umysłem obłok nieprzeniknionej tajemnicy (...) -

A jednak, powiadają, jeśliby Syn Boży był pod względem istoty tym samym, co Bóg Ojciec, to skoro Ojciec jest nie zrodzony, nie zrodzony musiałby chyba być również Syn.

Owszem, jeśliby niezrodzoność należała do istoty Boga, wżyli gdyby istota stanowiła mieszaninę czegoś zrodzonego z nie zrodzonym. Zważywszy jednak, że między niezrodzonością a istotą Boga istnieje różnica, nie wiemy doprawdy, na jakiej podstawie wyrażasz pogląd w formie niewzruszonego pewnika? Czyż ty sam jesteś ojcem swego ojca dlatego, że posiadasz tę samą, co on istotę? Czy więc nie rozumie się samo przez się, że nie tykając na razie sprawy niezaprzeczaljaych' właściwości Bożych, trzeba przede wszystkim odpowiedzieć sobie na pytanie, co stanowi istotę Bożą - jeśli w ogóle potrafimy to określić.

Że nie zrodzony nie jest identyczny z Bogiem, możesz się najłatwiej przekonać, tak rozumując: Gdyby niezrodzoność utożsamiała się z bóstwem, to ponieważ Bóg jest zawsze czyimś Bogiem, także nie zrodzony musiałby być zawsze czyimś nie zrodzonym - i na odwrót, ponieważ nie zrodzony nie jest niczyim nie zrodzonym, zatem i Bóg musiałby być Bogiem niczyim. Bo przecież rzeczy utożsamiające się z sobą pozostają w jednakowym stosunku do tego, co jest poza nimi. Ale właśnie, kiedy ten, kto się w ogóle nie narodził, nie jest niczyim nie zrodzonym - bo czyim mógłby być?

- Bóg jest zawsze czyimś Bogiem, mianowicie Bogiem vjszystkiego, co istnieje. Tak więc Bóg i nie zrodzony nie utożsamiają się z sobą. Kie dość na tym. Zrodzoność i niezrodzoność to pojęcia przeciwstawne, z których jedno oznacza posiadanie czegoś, a drugie brak czegoś. Gdyby określały One samą istotę, należałoby przyjąć istnienie także dwóch przeciwstawnych substancji, na co oczywiście nikt się nie zgodzi. Co więcej: ponie-waż posiadanie jest wcześniejsze niż brak, bo brak polega na unicestwieniu posiadania, zatem - według twojej hipotezy - Syn Boży nie tylko byłby wcześniejszy od Ojca, ale także unicestwiłby Go...