s13(2)

KRYTYCZNE STUDIA NAD BEZPIECZEŃSTWEM

Dla teorii krytycznych kwestie bezpieczeństwa są ściśle związane z rozwojem. Rozszerzenie bezpieczeństwa na nowe zagadnienia umożliwia nadanie im wyższego prioiytctu i zajmowanie się nimi w sposób bardziej intensywny. Może to jednak doprowadzić do tzw. pułapki bezpieczeństwa, która powstaje w sytuacji, gdy nadanie wyższego priorytetu zagadnieniom rozwoju zostaje okupione wystąpieniem niespodziewanych i sprzecznych z intencjami konsekwencji, np. w postaci ograniczeń praw człowieka.

Kry tyczne studia nad bezpieczeństwem ogniskują swoje zainteresowanie nie na definicji bezpieczeństwa ludzkiego, na tym, czym ono .jest", ani na sporach o przewagi szkoły szerokiej nad wąską, lub odwrotnie, lecz na praktykach, na tym, co ono .robi". Praktyki bezpieczeństwa ludzkiego są wprowadzane na poziomic społecznym, gdzie - zgodne z Foucaultowską koncepcją biopolityki - ludzie są traktowani jak populacja. Bezpieczeństwo ludzkie zostaje więc zredukowane do kwestii technicznych, takich jak powstrzymanie rozprzestrzeniania się chorób, określenie standardów edukacji i śledzenie migracji’.

Krytyczne studia nad bezpieczeństwem rozwinęły się głównie w Europie. W anglojęzycznej literaturze przedmiotu przyjmuje się często, że pisane małą literą nawiązują do wielu koncepcji i obejmują trzy szkoły: kopenhaską, walijską i paryską*. W szerszym zakresie należą do nich także post-strukturalisiyczne studia nad bezpieczeństwem, postkotonializm i niektóre nurty feministyczne. Pisane wielką literą odnoszą się do szkoły walijskiej nawiązującej do tradycji marksowskiej. zgodnie z którą nauka nie tylko powinna interpretować świat, lecz także go zmieniać’.

Szkoła kopenhaska

Szkoła kopenhaska nawiązuje do angielskiej szkoły stosunków międzynarodowych i poststrukturalizmu. Świadomie lokuje się między tradycyjnym państwocentrycznym podejściem do bezpieczeństwa a Badaniami nad Pokojem i Krytycznymi Studiami nad Bezpieczeństwem¹⁰. Bezpieczeństwo ⁵ Cotumba ftoplcs. Nscfc VaughanAVilliams. Cnltcal Security Studics. An Intrwiuciiw, London, New York: Routlcdgc 2010. s. 130-131.

¹ OleWarrer.AAe/ysruyrt. Parts, Copenhagcn Not Jkhooh~u\ Security Theoryand Their Origfns Between Core mul Penphtry. paper prcsenled al ihc 45* Annual Comcntion of Hic IniemłUioml Siutlio Assotialion, Montreal. Canada 17-20 March 20W.

’ D.md Mutimcr, Be)vndStratefy: Critlcol ThewyandSecuritySiudits. w: Craig A Snydct (red.), Contemporary Security and Strategy, wyd. 3, New York Plijjnw Macmillan 2012, s. 67. ^w Harry Bu/an. Lenc ll.inscn, Vk Etołutton o) International Security Studies, Cambridge: Cambridge Unrversity Press 2010, s. 213. Pojęcia .szkolą kopenhaska” po raz pierwszy uzyl Bill

Srttfł

topmhełkł

postrzegane jest jako stan naruszający normalny porządek polityczny, a jego rozszerzenie na nowe dziedziny pociąga za sobą potencjalnie negatywne konsekwencje. Badacze twierdzą, że odmowa używania języka bezpieczeństwa (dcsckurytyzacja) może zabrać przywódcom politycznym możliwość ograniczania swobód demokratycznych.

Sceptycyzm wobec bezpieczeństwa doprowadził do otwarcia się na nowy program badawczy, obejmujący koncepcję sektorów bezpieczeństwa, bezpieczeństwa społecznego i sckurytyzacji. Czołowy przedstawiciel tego nurtu, Ole Waever, twierdzi, że bezpieczeństwo odnosi się do państwa i przez pryzmat państwa powinno być badane. Priorytetem jest przetrwanie państwa jako podstawowej jednostki politycznej, a personifikacja i indywidualizacja bezpieczeństwa mu zagraża. Jeżeli nastąpiłaby „dekompozycja” państwa, wszystkie inne pytania dotyczące bezpieczeństwa stałyby się nieaktualne. Wyzwania dla bezpieczeństwa powinny więc być analizowane /. perspektywy państwa, nawet jeśli dotyczą różnych jego komponentów¹¹.

Pytanie, dlaczego dana kwestia kwalifikuje się do sfery bezpieczeństwa, ma wymiar etyczny. Stanowisko określone mianem konsckwcncjalizmu przyjmuje, żc bezpieczeństwo jest powiązane z systemem wartości, lćlni ono funkcję pozytywną wtedy, gdy reprezentuje polityczne interesy większości i rozwiązuje dany problem szybciej, lepiej oraz skuteczniej niz za pomocą zwyczajnych środków politycznych. W przeciwnym wypadku oddziałuje negatywnie.

Teoria sekurytyzacji

Sekurytyzacjajest aktem mowy, który tworzy rzeczywistość, tak jak jest nim danie obietnicy, przyjęcie zakładu czy nadanie imienia szkole. Akt mowy to dyskursywna prezentacja danego zagadnienia jako zagrożenia dla bezpieczeństwa. Sekurytyzacjajest dokonywana przez władzę i zawsze następuje z określonego, instytucjonalnie uprzywilejowanego miejsca. Definiując dane zjawisko jako problem bezpieczeństwa, państwo domaga się dla siebie specjalnych praw. Celem sekurytyzacji jest przekonanie określonej grupy, żeby zaakceptowała, na podstawie lego. co już wie o święcie, że określone zjawisko jest na tyle zagrażające, żc wymaga natychmiastowego przeciwdziałania.

McSwccncy, Idtntlfy and Securit Butan and ihf Coprnhagen Schód, „Rcvtc\»' of I11icn1at9a11.1l Rclatsons’ 1996. L 22. nr l.s. 137-140.

¹' Ole W.ievcr. Seturitiauion and Daetu/itkpilon, v»-. Konnic D. Lipoclwit/ (red.). On Snu/iiy, New Yoric Cotumbu Umvcrsity Press 1995. s. 48-53.