Image00069

Pavcl Boski

>36

A mamy {pozyty wne wartościowani*, w przypadku zaś B negatywne wartościowani* dyspozycji przyczynowych.

A oto analogiczny przykład w sytuacji porażki:

A : "Kiepski stopień Piotra robi na mnie wrażenie, że nie jest on zbyt inteligentny".

B : "Ależ skądl Piotr aa bardzo twórczy un\ysł, tylko ile się czuje w trakcie napięcia egzaminacyjnego".

W przypadku tego dialogu marny do czynienia również z wewnętrznym przypisaniem przyczyn, różniących się znowu kierunkiem wartościowania.

W przekonaniu autora, sytuacje rozmów atrybucyjnych zbliżonych do dwóch fikcyjnych przykładów są nagminne w życiu codziennym. bucyjne" stanowią znaczną część naszych kontaktów interpersonalnych. Istotne jest w tym to, że spór atrybucyjny może dotyczyć dyspozycyjnych cech Aktora, a niekoniecznie być kontrowersją odnośnie do zewnętrznych bądź wewnętrznych przyczyn jego działania.

Spory atrybucyjne pokazują też paradoksalne efekty sukcesu, który może ile świadczyć o Aktorze, jak i paradoksalne efekty niepowodzenia, które mogą mu przysporzyć blasku. W tym kontekście można rozpatrywać tzw. "lęk przed sukcesem", którego podobno często doświadczają ambitne kobiety, wykraczające poza społecznie przypisaną rolę seksualną (por. Hor-ner 1972).

V celu systematyzacji zasygnalizowanych obserwacji, autor proponuje wprowadzenie nowego wymiaru atrybucyjnego Wartościowania.

Zakładam, że wyniki uzyskane w ramach wymiaru Wartościowania powinny bardziej jednoznacznie rozstrzygnąć kontrowersję wokół egotyzmu a-trybocyjnego i hipotez poznawczych, niż to miało dotąd miejsce w przypadku 'wymiaru Umiejscowienia przyczyn.

W planie metodologieznym założona jest ortogonalność obu wymiarów; klasyfikację powstałą z ich skrzyżowania ilustrują, osobno dla Sukcesu i Niepowodzenia, dwa schematy.

Wymiar Wartościowania ujęty jest w schematach 5 i 6 w skali ełjiuyaMwc) a nie dychotomieznie.

https dodatni oznacza, że kategorie przyczynowe w nim skoncentrowane podnoszą wartość wyniku; punkt neutralny oznacza obniżenie wartoś-

	Atrybuc Je	Sukce su
Wymiar	Wymiar Wartościowania
U mle jscow lenia	wzmacniające	neutralizujące	anulujące
	(+)	CO)	(O
	Zdolności	Nastrój/	Oszustwo
Wewnętrzne	Wysiłek	samopoczucie P seudozdolności
	Korzystne tło	Łatwe zadanie	Nie legalne
	przeszłości		działania
Zewnętrzne	Stymulujące właściwości zadania	Szczęście	innych
Schemat 5. Klasyfikacja kategorii przyczynowych Sukcesu			na wymiarach
Umiejscowienia i Wartościowania
	Atrybucja Niepowodzenia
Wymiar	Wym	iar Wartościowania
Umiejscowienia	wzmacniające	neutralizujące	anulujące
	(-)	(0)	(♦)
	Zdolności	Nastrój/	Uczciwość
Wewnętrzne	Wysiłek	samopoczucie	Paradoksalne
	(niskie)	Zdrowie ( złe)	zdolności
	Trudne	Niekorzystne	> Bezsensowne
	zadanie	tlo przeszłości	zadanie
Zewnętrzne		Szczęście (brak)	Nielegalne działania
			innych

Schemat 6. Klasyfikacja kategorii przyczynowych Niepowodzenia na wymiarach Umiejscowienia i Wartościowania

ci wyniku; wokół zaś bieguna ujemnego znajdują się przyczyny degradujące wynik przez zaprzeczenie jego istnienia (złamanie reguł gry).

Analogicznie przedstawia się interpretacja wymiaru wartościowania w przypadku niepowodzenia, z tym że znaczenie psychologiczne biegunów jest odwrócone. Biegun negatywny uznaje fakt niepowodzenia i nadaje mu poważne oceniające konsekwencje, podczas gdy biegun dodatni podważa samo istnienie niepowodzenia i wywołuje paradoksalnie pozytywny skutek oceny dla Aktora.