Image00109

216 Andrzej Szmajke

I Koby nie przewidujące udziału w następnej debacie przypisywały większe znaczenie warunkom ubocznym w sytuacji odroczonej atrybueji ni i w przypadku atrybueji natychmiastowej; efektu takiego nie stwierdzono u o-sób poinformowanych o udziale w przyszłej debacie (uaktywnione dążenie do kontroli),

c) atrybucja do wysiłku i przygotowania - interakcja między przewidywaniem przyszłej debaty i odroczeniem atrybueji (F-8.11; df»1.44; p<

< .01). Osoby nie przewidujące udziału w przyszłej debacie uznały wysiłek i przygotowanie za mniej ważne w warunkach odroczonej atrybueji niż w warunkach atTybucji bezpośredniej; efektu takiego nie tyło u osób przewidujących przyszłą debatę,

• d) typowość zachowania - interakcja podobnie jak poprzednio (F=S.06; dfal.44; P < .01). Osoby me przewidujące przyszłej debaty spostrzegają swoje zachowania jako bardziej typowe wtedy, gdy dokonują atrybueji odroczonej; efektu takiego brak u osób przewidujących przyszłą debatę.

Wyniki łych badań wykazują dosyć wyraźnie, że przewidywanie przyszłej debay niwelowało efekt odroczenia atrybueji (wzrost atrybueji do czynników zewnętrznych a spadek udziału czynników wewnętrznych). Jeżeli założyć, że przewidywanie udziału w dyskusji było skuteczną manipulacją dą. żeniem do spostrzegania siebie jako jednostki kontrolującej zdarzenie, wynik ten można traktować jako empiryczne potwierdzenie słuszności hipęte-zj "emocjonalnej" (należy żałować, że Miller i Porter nie sprawdzili skuteczności manipulacji eksperymentalnej).

Powyższe wyniki zdają się upoważniać do przyjęcia wniosku, że orientacja retrospektywna podmiotu (tendencja do patrzenia wstecz) może nieść ze sobą obniżenie podmiotowego znaczenia potrzeby kontroli, natomiast o-rientacja na teraźniejszość i przyszłość stwarza szanse częstszego uaktywniania potrzeby kontroli. Podsumówu jąc: orientacja temporalna może być uznana za istotny czynnik dla zjawisk zaangażowania i aktywności społecznej. Oddziaływanie orientacji temporalnej może się dokonywać trojako: po pierwsze - przez wzrost spontaniczności zachowania wywołany skróceniem perspektywy czasowej, co prowadzi do większej zgodności między motywacją a zachowaniem; po drugie - przez wydłużenie perspektywy czasowej przejawiającej się w aktywności poznawczej, polegającej na generowaniu

_ Zaangażowani* społeczne | aktywność nftUttm_H

wizji stanów możliwych dotyczących rzeczywistości ąilttM)t po - poprzez oddziaływanie koncentracji teraźniejszości I przyszłości am dzenie (czy też podtrzymywanie} podmiotowej doniosłości potraehy wania kontroli.

Zmiany w poziomie zaangażowania społecznego I aktywności w społeczeństwie polskim fprdba diagaozy)

Jednym z celów, jaki nakreślono I tym artykule, jest próbo dikoo* nia psychologicznej analizy wydarzeń społecznych, Jakie zaszip I Pałace od sierpnia 1980 roku. Szczególnie interesującym nas aspektem tych H darzeń jest znaczący wzrost zewnętrznych przejawów zaangażowania apa-lecznego polskiego społeczeństwa. W tym kontekście ważne jest udzielenia odpowiedzi na dwa pytania:

1.    Co spowodowało wzrost poziomu aktywności społecznej | naszym społeczeństwie?

2.    Jakie mechanizmy zaangażowania można uznać za najbardziej typ*, we w społeczeństwie polskim?

‘Wydaje się, że poprzednie rozważania pozwalają na skcnkratyaamnlr poszukiwań odpowiedzi na pytanie pierwsze. Z przyjętego na poprzednich stronach rozróżnienia zjawisk zaangażowania społecznego i aktywności spo> łecznej jako zewnętrznego przejawu zaangażowania wynika, źe pytanie pierw, sze można sprowadzić do wersji bardziej szczegółowej:

Czy przyczyn wzrostu poziomu aktywności społecznej w Polec* na-leży upatrywać we wzroście stopnia zaangażowania społnc—fp_t czy też przyczyny fi leżą w usunięciu cenników blokujących mmlii wość występowania behawioralnych przejawów zaangażowania, aa-tomiast wzrost poziomu zaangażowania nie miał miejsca?

Zgodnie z poprzednimi rozważaniami, przyczyn wzrostu zaangażowania społecznego upatruje się w aktualnym położeniu, w hierarchii wartości specyficznych bądź niespecyficznych uaktywnianych przez wydarzenia społeczne. Gcłyby więc zakładać, że przyczyny wzrostu aktywności spo-łecznej leżą w wyższym poziomie zaangażowania, należałoby jednocześnie I oczekiwać, te nastąpiło znaczne przemieszczenie (w górę) tych wartości, których uaktywnienie prowadzi do intensywnego przeżywania wydarzeń